Chemobrain – skutek uboczny leczenia onkologicznego

Chemobrain jest ogólnie przyjętą nazwą dla zaburzeń, które pojawiają się u pewnej grupy pacjentów na skutek leczenia onkologicznego. Nomenklatura nawiązuje do chemioterapii, gdyż u wielu chorych właśnie na skutek jej działania stwierdzano objawy chemobrain.

Jednak podobne schematy zauważalne są u osób leczonych za pomocą radioterapii, hormonoterapii czy operacyjnie. Nowsze publikacje zjawisko to określają już powszechniej jako „cancer-related cognitive dysfunction” (CRSD – czy zaburzenia poznawcze wynikające z choroby nowotworowej).

Czym jest chemobrain?

Wiele osób w przebiegu choroby nowotworowej i związanego z nią leczenia zauważa u siebie wystąpienie zaburzeń natury poznawczej, takich jak: kłopoty z pamięcią, zanik umiejętności językowych, problemy z koncentracją, pojawiają się również problemy z uczeniem się.

Dane pokazują iż tego rodzaju dolegliwości są dość powszechne, informuje nas to, że inwazyjne leczenie onkologiczne może również silnie wpływać na ludzki mózg i powodować zaburzenia w sferze myśli, świadomości jak i komunikacji.

Przy jakich nowotworach występuje chemobrain?

Chemobrain uznawane jest za zaburzenie silnie rozpowszechnione u kobiet chorujących na raka piersi. Jednak ciężko określić dokładną ilość/ odsetek pań u których występuje taka nieprawidłowość, gdyż w zależności od rodzaju przeprowadzonych badań ich liczba waha się od 12-68,5%.

Jednakże nie jest to jedynie domena nowotworu piersi. Chemobrain jest również stwierdzany u osób z nowotworami : rak prostaty, szpiczak mnogi, rak płuca, rak jądra, guzy głowy oraz szyi, chłoniaki, przy zespole rakowiaka, po transplantacji komórek hematopoetycznych.

Klasyfikacja

Nieprawidłowości określane mianem chemobrain uznawane są za zaburzenia poznawcze o niewielkim stopniu nasilenia.

Zdarza się jednak dość powszechnie, że mogą one stanowić przeszkodę w wykonywaniu pracy zawodowej – utrudniać ją lub całkowicie uniemożliwiać.

Gdy zakończy się leczenie z zastosowaniem chemioterapii objawy ustępują w czasie od kilku miesięcy nawet do kilku lat.

Jakie są przyczyny chemobrain?

• Dysregulacja cytokin – są to białka, które pełnią ważne funkcje w układzie odpornościowym człowieka. Niektóre środki stosowane w leczeniu onkologicznym powodują podwyższenie ich poziomu, a im jest większy tym większe zaburzenia natury poznawczej – przede wszystkim dotyczy to kłopotów z pamięcią i koncentracją uwagi.
• Niektóre leki cytostatyczne mogą negatywnie oddziaływać na umiejętność zapamiętywania i uczenia się (5-fluorouracyl, metotreksat, adriamycyna, cyklofosfamid, cisplatyna, karmustyna, cytarabina, ifosfamid, tiotepa).
• Zastosowanie w hormonoterapii leków blokujących działanie estrogenu wpływa na pogorszenie pamięci – jest to hormon, który pozytywnie wpływa na pracę mózgu.
• Predyspozycje genetyczne – osoby posiadające tzw. allelem ε4 apolipoproteiny E są zdecydowanie silniej narażone na wystąpienie zaburzeń poznawczych jako wyniku leczenia onkologicznego.
• Elementy psychologiczne – u niektórych osób zaburzenia poznawcze rozwijają się jeszcze zanim rozpoczęte zostanie właściwe leczenie z zastosowaniem chemioterapii, taki stan rzeczy wskazuje na tzw. Efekt nocebo. Pacjent obawiając się obciążającego leczenia i związanych z nim możliwych skutków ubocznych nastawia się w sposób negatywny do całego procesu, boi się pogorszenia funkcjonowania organizmu co wywołuje lub nasila objawy.
• Zmęczenie wywołane przez leki chemioterapeutyczne.
• Stres.
• Lęk.
• Depresja.

Leczenie chemobrain

Objawy związane z chemobrain mogą utrzymywać się od kilku miesięcy do kilku lat po zakończeniu leczenia onkologicznego.

U pacjentów można stosować wiele metod wpływających na zdolności umysłowe, które wykorzystuje się również u osób zdrowych.

Ich zadaniem jest poprawianie pamięci, umiejętności uczenia się i skupiania uwagi jak również szybkości psychomotorycznej.

Zastosowanie odpowiednich metod treningowych pozwala na znacznie szybsze pozbycie się dokuczliwych dolegliwości, oraz powrót do pracy i do normalnego życia.

Pacjenci wskazują, ze u wielu osób poprawia się w znacznym stopniu komfort codziennego funkcjonowania na skutek wspierania swoich zdolności zapamiętywania i uczenia się.