Co to są markery nowotworowe?

Markery nowotworowe nazywa się inaczej znacznikami nowotworowymi. Są to swoiste substancje, których obecność we krwi lub ich podwyższony poziom stanowią istotną informację o rozwijającym się stanie chorobowym. Najczęściej konkretne markery wskazują na odpowiednie nowotwory.

W razie podejrzenia zachorowania na raka, w konkretnej lokalizacji ciała oznaczenie markerów z krwi powinno być pierwszym postępowaniem przed rozpoczęciem innych inwazyjnych badań.

Co to są markery nowotworowe?

Są one specyficznymi substancjami, których poziom w wyraźny sposób ulega wzrostowi w surowicy krwi w czasie onkogenezy, czyli rozwoju choroby nowotworowej.

Mogą one stanowić składniki, które produkują komórki nowotworu jak białka, enzymy czy hormony ale również mogą wytwarzać je komórki zdrowe. Taką sytuacją jest reakcja układu odpornościowego na wystąpienie zmienionych komórek.

Jak wykrywa się markery nowotworowe?

Najpowszechniej i największa ich ilość wykrywana jest we krwi w czasie zwykłego badania laboratoryjnego ukierunkowanego na dane składniki. Jednak w licznych przypadkach możliwe jest ich wykrycie w moczu lub tkankach.

Zlecenie badania markerów nowotworowych

Jeśli na podstawie podstawowych badan diagnostycznych i objawów u pacjenta zachodzi uzasadnione podejrzenie wystąpienia choroby nowotworowej to lekarz kieruje na badania mające na celu wykrycie markerów rakowych.

Możliwe jest również przeprowadzenie badania na własną rękę odpłatnie w jednym z miejscowych laboratoriów.

Dokładność i wiarygodność markerów nowotworowych

Badanie poziomu markerów nowotworowych jest podstawowe z uwagi na swój niski poziom inwazyjności, jednak nie jest ono w pełni jednoznaczne.

Wykrycie podwyższonego konkretnego składnika nie musi świadczyć o postępie onkogenezy, gdyż może on być większy również w innych chorobach lub wynikać z cech osobniczych.

Podobnie niski poziom wskaźników nowotworowych, nie gwarantuje w 100 % że nie jesteśmy chorzy. Badanie jest stosowane powszechnie gdyż fałszywość osiąganych wyników występuje w niewielkiej ilości przypadków.

Wiele rodzajów markerów jest charakterystyczna dla co najmniej kilku typów choroby nowotworowej – konieczna jest więc dalsza diagnostyka.

Jakie markery nowotworowe badane są najczęściej?

Lekarze dysponują bardzo długą listą markerów nowotworowych, o potwierdzonej skuteczności w wykrywaniu raka.

To na zbadanie, których konkretnie się zdecydują wynika najczęściej z podejrzeń dotyczących zachorowania u konkretnej osoby lub już zgromadzonych danych.

Czasem bada się kilka różnych substancji, których zależność daje nam precyzyjniejszą odpowiedź i wytycza drogę dalszej diagnostyki.

Pośród długiej listy dostępnych markerów nowotworowych na szczególną uwagę zasługuje kilka:

• CA-125 – znajduje zastosowanie we wczesnej diagnostyce raka jajnika. Dane wskazują, że aż 83% kobiet chorujących na raka jajnika posiada podwyższony poziom tego wskaźnika. Uznawany jest więc za badanie mogące uratować życie, gdyż rak jajnika rozwija się często w sposób utajony. U osób zdrowych tylko u 1- 2% stwierdza się jego podwyższony poziom co czyni C-125 markerem stosunkowo dokładnym. Poza rakiem jajnika może również świadczyć o raku płuca lub nerki. U niektórych pań występuje w przebiegu endometriozy.
• PSA – jest to marker charakterystyczny dla raka prostaty. Jest to substancja najbardziej wyróżniające właśnie dla tego narządu, niekiedy może wystąpić również przy innych jego schorzeniach np. zapaleniach. Poziom normy markera PSA jest różny w zależności od wieku mężczyzny. Po raz pierwszy wykonanie badania zaleca się około 40 roku życia, a następnie zadbanie o jego regularne powtarzanie.
• CA-72-4 – to również niezwykle istotny marker nowotworowy. Jest to związek, który nie występuje w zdrowych tkankach. Wynik mówiący o jego podwyższonym poziomie świadczy o procesie onkogenezy jednak w mało specyficzny sposób, gdyż często pojawia się w przypadku gruczolaków o różnorodnej lokalizacji : jelita grubego, żołądka, jajnika. Po zdiagnozowaniu jego podwyższonego poziomu konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych, dalszych badań diagnostycznych.