Morfina w leczeniu bólu w chorobie nowotworowej

Morfina jest alkaloidem, organicznym związkiem chemicznym stanowiącym jednocześnie podstawę składu opium. Wykazuje działanie hamujące, blokujące ośrodkowy układ nerwowy. Podawanie nadmiernie wysokich dawek może spowodować niewydolność oddechową, a nawet śpiączkę.

Z jednej więc strony morfina jest narkotycznym lekiem opioidowym, środkiem przeciwbólowym, z drugiej natomiast stanowi silną substancję odurzającą, która w krótkim czasie może doprowadzić do uzależnienia zarówno fizycznego jak i psychicznego.

Morfina to środek o silnym działaniu przeciwbólowym, jednak jej znaczenie jest szersze, gdyż posiada funkcje przeciwbiegunkowe oraz przeciwkaszlowe.

Jak wygląda morfina?

Morfinę zaliczamy do grupy opiatów podobnie jak heroinę, metadon, kodeinę czy kompot makowy.

W postaci czystej morfina jest białym proszkiem, który ciężko rozpuszcza się w wodzie, jest krystaliczny i bezzapachowy i ma gorzki smak.

Lekarze zapisują ją w formie tabletek lub ampułek z przeźroczystym płynem.

W jaki sposób podaje się morfinę?

Pierwszą opcją podania jest forma doustna. Przyjęcie tabletki w wielu wypadkach jest wygodniejsze i szybsze, jednak należy pamiętać, że lek zacznie działać po upływie około 30minut.

Kolejną możliwością jest wstrzyknięcie pod skórę jej roztworu, wówczas jej działanie rozpoczyna się już po 15 minutach.

Po dożylnym podaniu morfiny rozpoczęcia jej działania można spodziewać się już po upływie 2-3 minut, jednak całkowicie zacznie funkcjonować maksymalnie po upływie 30 minut.

Działanie przeciwbólowe morfiny utrzymuje się przez 4 godziny.

Jak działa morfina?

Morfina jest lekiem/narkotykiem o silnym działaniu przeciwbólowym, uspokajającym oraz nasennym. Po jej zażyciu odczuwalne jest uczucie błogości oraz euforii, pojawia się rozluźnienie oraz odurzenie.

Niezwykle charakterystycznym skutkiem jej zażycia jest wyostrzenie się zmysłu dotyku oraz słuchu. Jej uspokajające działanie powoduje stłumienie negatywnych emocji oraz myśli, jak również zmniejszenie poczucia lęku.

Z kolei jej oddziaływanie na fizyczną stronę organizmu można określić jako depresyjne na układ oddechowy, pojawia się zahamowanie odruchu kaszlu oraz zwężenie źrenic.

Dzięki stosowaniu morfiny znika uczucie głodu oraz zmęczenia, pojawia się natomiast spowolnienie psychoruchowe. Stosowanie wysokich dawek morfiny może spowodować tzw. Sen morfinowy. Od normalnego snu odróżnia się zachowaniem silnej wrażliwości na bodźce zewnętrzne, głownie dźwiękowe.

Leczenie z zastosowaniem morfiny

Morfina znajduje zastosowanie w leczeniu silnego bólu u osób chorych na nowotwory. Jest najmocniejszym środkiem przeciwbólowym zapisywanym chorym na raka.

Zgodnie z tzw. Drabiną analgetyczną zaliczana jest do III grupy substancji wykorzystywanych podczas leczenia przewlekłego bólu nowotworowego. Może być również podawana pacjentom świeżo po zawale serca, po operacjach, po urazach oraz wypadkach oraz w chorobie niedokrwiennej serca.

Badacze wielokrotnie podejmowali próby wyizolowania, stworzenia pochodnej morfiny, która dawałaby identyczne możliwości łagodzenia bólu przy wykluczeniu działania narkotycznego.

Jednakże do chwili obecnej nie udało się tego dokonać. Ważną informacją jest że przyjmowanie odpowiednich dawek, z zachowaniem kontroli lekarskiej niezwykle rzadko skutkuje wystąpieniem uzależnienia.

Morfina a uzależnienie

Stosowanie morfiny w celach odurzających powoduje uzależnienie w bardzo krótkim czasie. Wystarczy jedynie jedno lub dwa zażycia, aby pojawiło się uzależnienie psychiczne, zaś po kilku do kilkunastu podań pojawia się uzależnienie fizyczne.

Skutkiem tego jest, że zarówno psychika jak i ciało stale domaga się coraz większych dawek narkotyku. Wówczas jeśli dojdzie do pominięcia dawki pojawiają się objawy głodu narkotycznego i szereg objawów abstynencyjnych (łzawienia oczu, drżenie mięśni, wymioty, mdłości, biegunki, nasilone pocenie się, kichanie, stany lękowe, uczucie niepokoju, depresja).

Skrajne przypadki, takie w których uzależniony przyjmował regularnie wysokie dawki morfiny, pominięcie jednej może doprowadzić do niewydolności krążenia lub nawet śmierci na skutek zawału serca.

Jakie objawy pojawiają się w wyniku zażycia morfiny?

• Spowolnienie psychoruchowe,
• Słabo reagujące na światło, zwężone źrenice,
• Zniesienie uczucia głodu,
• Senność ,
• Zmniejszenie potrzeb seksualnych,
• Zniesienie bólu,
• Spadek ciśnienia oraz tętna,
• Zaburzenia ze strony układu pokarmowego : nudności, wymioty, zaparcia,
• Bełkotliwa mowa,
• Otępienie,
• Zatrzymanie moczu,
• Apatia,
• Spadek motywacji życiowej,
• Osłabienie woli,
• Utrata zainteresowań,
• Rozleniwienie.

Jakie są objawy przedawkowania morfiny?

• Suchość w jamie ustnej,
• Nudności oraz wymioty,
• Silne zwężenie źrenic do wielkości główki szpilki,
• Spłycony oddech,
• Obniżenie ciśnienia krwi,
• Obniżenie temperatury ciała,
• Niewydolność oddechowa, która prowadzi do sinicy,
• Śpiączka.

Jeśli stwierdzone zostaje zatrucie pierwszym postępowaniem jest sprowokowanie wymiotów oraz podanie węgla aktywowanego w roztworze wodnym. Czynności te wykonuje się również w sytuacji gdy narkotyk został podany dożylnie gdyż przenika do żołądka. Wykorzystuje się również środki o działaniu przeczyszczającym.

Przeciwwskazania do stosowania morfiny

1. Bezwzględne – alergia na lek, ostra niewydolność oddechowa, podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, zatrucie środkami narkotycznymi lub atropiną, okres karmienia piersią.
2. Względne – przewlekłe serce płucne, zabiegi na drogach żółciowych, niewydolność wątroby oraz nerek, nadczynność tarczycy.

Handlowe nazwy morfiny

• Kapanol (brak w obrocie w Polsce)
• Doltard
• Morphini Sulfas
• M-Eslon
• MST Continus
• Morphinum hydrochloricum
• MSI
• Sevredol
• Morphinum
• Vendal retard
• Skenan (brak w obrocie w Polsce)

Plastry z morfiną

Plastry zawierające morfinę są jednym z rozwiązań przeciwbólowych stosowanych u pacjentów onkologicznych. Lek przedostaje się do krwioobiegu poprzez powłoki skórne, omijając w ten sposób układ pokarmowy, który często jest silnie nadwyrężony w chorobach nowotworowych.

Dodatkowo dają one możliwość samodzielnego stosowania przez chorego lub jego opiekunów, bez pomocy personelu medycznego – łatwa aplikacja i brak konieczności wykonywania wkłuć.

Rodzaj plastrów oraz ich ewentualne zastosowanie dobierane jest przez lekarza prowadzącego, którego zadaniem jest określenie stopnia i przyczyny bólu u chorego i na tej podstawie dobranie odpowiedniego leczenia przeciwbólowego.

W przypadku raka stosuje się rosnącą piramidę leczenie bólu – oznacza to że gdy słabsze leki przestają przynosić rezultaty wprowadza się inne z wyższej grupy.

Pompa morfinowa

Pompa morfinowa lub pompa infuzyjna – jest to rozwiązanie polegające na założeniu pacjentowi, specjalnego cewnika, z zastosowaniem którego lek w sposób regularny trafia do krwioobiegu.

Ta metoda łagodzenia bólu pozwala na równomierne utrzymywanie stężenia leku w organizmie osoby chorej i dzięki temu ograniczenie dolegliwości bólowych do minimum.

Dawkę podawanej morfiny można regulować zgodnie z potrzebami pacjenta. Rozwiązanie to wykorzystywane jest na oddziałach opieki paliatywnej oraz w hospicjach, najpowszechniej w przypadku osób uskarżających się na silny i niemożliwy do złagodzenia innymi środkami ból.

Morfina i dawkowanie

Stosowanie morfiny w celu łagodzenia bólu w chorobie nowotworowej nie grozi uzależnieniem. Lek ten nie wykazuje efektu pułapowego, co umożliwia dość elastyczne regulowanie dawki, aż u konkretnej osoby osiągnięty zostanie stopień usunięcia bólu.

Podawane dawki zależne są od umiejscowienia choroby nowotworowej, jej stopnia zaawansowania jak również formy podawania leków. Kwestia ta rozpatrywana jest indywidualnie dla każdego przypadku.