Obrzęk limfatyczny w chorobie nowotworowej

Obrzęk limfatyczny to nabyty lub uwarunkowany genetycznie obrzęk obejmujący najpowszechniej tkankę podskórną lub skórę. Wywołuje go zastój chłonki w naczyniach limfatycznych pojawiający się na skutek ich uszkodzenia.

Kiedy pojawia się obrzęk limfatyczny?

Patologia tego rodzaju może dotyczyć zarówno kończyn dolnych jak i górnych. Uwarunkowana jest różnymi stanami chorobowymi.

Obrzęk limfatyczny kończyn górnych – jest niezwykle powszechną przypadłością po mastektomii czyli u kobiet, które przeszły amputację piersi w przebiegu leczenia raka piersi. Dane wskazują iż objaw ten występuje u co trzeciej kobiety. Notowana jest również tendencja wzrostowa w występowaniu obrzęków limfatycznych na skutek usunięcia węzłów chłonnych w czasie leczenia radiologicznego lub operacyjnego.

Obrzęk limfatyczny kończyn dolnych – jest zjawiskiem dość powszechnym. Bardzo duża grupa ludzi (niespełna 100 mln na świcie) cierpi na niego na skutek filariozy, u nawet trzy razy takiej grupy ludności występuje jako konsekwencja niewydolności żylnej. W przypadku chorób nowotworowych pojawia się jako powikłanie wywołane przez nowotwory rozwijające się w obrębie miednicy mniejszej.

Oddziaływanie obrzęku limfatycznego na organizm

Utrzymujący się przewlekle zastój chłonki doprowadza do długotrwałego stanu zapalnego w obrębie skóry oraz tkanki podskórnej.

Skutkiem tego z czasem dochodzi do kolejnych niepokojących zmian, a pośród nich:

• Przerostu tkanki tłuszczowej,
• Namnażania się komórek tkanki łącznej i naskórka,
• Rozpadu włókien elastynowych,
• Gromadzenia się włókien kolagenowych.

Objawy obrzęku limfatycznego

Niezależnie od tego z jakiej przyczyny wystąpi obrzęk limfatyczny u konkretnego pacjenta, ma on tendencję do nasilania się jeśli odpowiednie leczenie nie zostanie możliwie jak najszybciej podjęte. Choroba rozwija się najpowszechniej miejscowo, powiększając swój rozmiar w miejscu, w którym powstała. Zajmowanie zdrowych tkanek czy rozprzestrzenianie się na zdrową kończynę należy do rzadkości.

Postęp obrzęku limfatycznego powoduje wzrost skłonności do pojawiania się zakażeń bakteryjnych w obrębie skóry, co z kolei skutkuje dalszym narastaniem obrzęku. Powoli i stopniowo zmiany prowadzą do słoniowacizny czyli do znacznego zniekształcenia kończyny, która zajęta jest poprzez proces chorobowy.

Wówczas pojawiają się objawy współwystępujące takie jak:

• Upośledzenie sprawności chorej kończyny w stopniu znacznym,
• Hiperkeratoza skóry czyli znaczne rogowacenie naskórka w miejscu objętym przez obrzęk,
• Występowanie zmian o charakterze zwyrodnieniowym w układzie kostno szkieletowym,
• Mogą występować wtórne zaburzenia równowagi, w szczególności jeśli obrzęk lokalizuje się w kończynie dolnej.

Obrzęki limfatyczne wynikłe z choroby nowotworowej najczęściej rozwijają się szybko i dynamicznie w krótkim okresie czasu.

Wyróżniamy następujące objawy charakterystyczne pojawiające się przy obrzęku limfatycznym kończyny dolnej:

• Palce kiełbaskowate lub prostokątne – rozwijają się w wyniku zniekształcenia ich struktury przez istniejący obrzęk,
• Objaw Stemmera – stwardnienie przedniej części stopy oraz nasady drugiego palca, nie ma możliwości jej uchwycenia w fałd.

Objawy dodatkowe:

• Powstawanie niewielkich pęcherzyków na skórze, które z wyglądu przypominają brodawki,
• Miejscowe poszerzenie naczyń chłonnych na skórze.

Powikłania wywołane przez obrzęk limfatyczny

Aż u 1/3 pacjentów z obrzękiem limfatycznym obserwuje się nawracające zakażenie skóry i tkanki podskórnej, na tę dolegliwość składają się następujące objawy:

• Znaczne nasilenie się obrzęku,
• Podwyższona temperatura ciała.

Leczenie

1. Leczenie farmakologiczne – w tej dziedzinie niewielkie rezultaty możliwie są do osiągnięcia jedynie w pierwszej, początkowej fazie po pojawieniu się obrzęku. Wykorzystywane są flawonoidy (daflon, rutozydy).
2. Leczenie fizjoterapeutyczne – w tym rodzaju leczenia wykorzystuje się tzw. Kompleksową terapię przeciwobrzękową, która obejmuje : bandażowanie kompresyjne, zastosowanie technik drenażu limfatycznego, gimnastykę odbarczającą. Wykorzystanie kompleksowej terapii przeciwobrzękowej pozwala na uzyskanie znacznego stopnia zmniejszenia obrzęku u większości chorych. Dodatkowo jako sposób na wspomaganie efektów wykorzystuje się masaż pneumatyczny. Po zakończeniu leczenia pacjentom zaleca się noszenie rękawów lub pończoch o właściwym stopniu kompresji (3 lub 4 klasa ucisku).
3. Leczenie operacyjne – wykorzystanie metody radykalnego leczenia operacyjnego ma miejsce bardzo rzadko, najczęściej w sytuacjach, gdy obrzęk upośledza funkcje narządu, który zajmuje. Leczenie operacyjne wykorzystuje się gdy : obrzęk limfatyczny obejmuje zewnętrzne narządy płciowe i pojawia się upośledzenie możliwości oddawania moczu, gdy obrzęk limfatyczny zajmuję znaczącą część kończyn i wywołał ich silną deformację, gdy występuje obrzęk limfatyczny głowy powodujący zaburzenia w widzeniu. Przeprowadza się operację polegającą na usunięciu przerośniętej i obrzękniętej tkanki podskórnej. Wykonanie tego zabiegu wiąże się z wysokim ryzykiem wystąpienia martwicy skóry.
4. Inne zabiegi chirurgiczne – możliwe jest również przeprowadzanie zabiegów mikrochirurgicznych, które opierają się na wytwarzaniu nowych połączeń limfatyczno-limfatycznych bądź limfatyczno-żylnych. Inną opcją jest wykorzystanie specjalnie zmodyfikowanej techniki liposukcji , dzięki której możliwe jest stałe zmniejszenie objętości kończyny. Wadą tej metody jest konieczność noszenia na stałe rękawów lub pończoch uciskowych w 3 lub 4 klasie ucisku.