Patologiczny lęk- zaburzenia lękowe, obsesyjne, fobie
Strach stanowi naturalną emocję i ma charakter adaptacyjny. Pomaga nam unikać bodźców stanowiących dla nas zagrożenie. Związany jest z konkretnymi sytuacjami, jest odpowiedzią na sytuacje życiowe, które wymagają od nas mobilizacji i przezwyciężenia napotkanych przeszkód, bądź też ucieczki przed tym, co zagraża naszemu bezpieczeństwu. Lęk natomiast odnosi się do naszych przewidywań, ma bardziej skomplikowany charakter i może dotyczyć abstrakcyjnych pojęć, takich jak przyszłość, zagrożenia hipotetyczne itp. Nie stanowi on patologii jako takiej i stanowi element naszego życia, jednak może czasem wymknąć się spod kontroli i zyskać charakter patologiczny.
Osoby, które borykają się z zaburzeniami lękowymi doświadczają lęku nieproporcjonalnego do realnego zagrożenia. Częstotliwość odczuwanego lęku znacznie wpływa na ich codzienność, przeszkadza w spełnianiu obowiązków i realizacji zamierzeń, jest przyczyną subiektywnego cierpienia. Lęk pojawia się bez wyraźnej przyczyny, może eskalować do postaci paniki, której towarzyszą: strach o własne życie lub zdrowie, drżenie, nadmierne pocenie się, duszności, zaburzenia krążenia, duszność, ucisk w klatce piersiowej, a w skrajnych przypadkach nawet utrata przytomności. Objawy te mogą przypominać inne dolegliwości i choroby (jak np. zawał serca), co wzmacnia intensywność odczuwanego lęku.
Fobia
Osoby cierpiące na fobie doświadczają lęku przed konkretnymi bodźcami, których w konsekwencji unikają. Irracjonalny lęk dotyczy zazwyczaj konkretnego rodzaju bodźców- np. lęk przed pająkami, nożami, clownami- istnieje mnóstwo rodzajów fobii i praktycznie każdy przedmiot/zwierzę/sytuacja może powodować lęk. Często spotykaną fobią jest fobia społeczna, czyli strach przed sytuacjami społecznymi- rozmową z innymi ludźmi, spotkaniami towarzyskimi, przebywaniem w miejscach publicznych. Duże nasilenie lęku może prowadzić do częstej absencji w szkole lub w pracy. W skrajnych przypadkach pacjent może w ogóle nie opuszczać domu, co uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Agorafobia, czyli lęk przed otwartymi przestrzeniami również może prowadzić do takich skutków. Chory doświadcza ataków paniki, kiedy wyjdzie z domu, dlatego często unika opuszczania swoich czterech ścian.
Zespół stresu pourazowego
Lęk stanowi istotny element PTSD (zespołu stresu pourazowego)- zaburzenia psychicznego będącego reakcją na przebytą traumę- taką jak np. udział w wypadku drogowym, działania wojenne, czy doświadczenie katastrofy naturalnej. Objawy stresu pourazowego dzielą się na trzy grupy: uporczywe objawy lękowe, unikanie zjawiska, żywe wspomnienia czy koszmarne sny, które odzwierciedlają mimowolne ponownie przeżywane traumatycznego wydarzenia.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Chorzy dotknięci tym zaburzeniem odczuwają przymus wykonywania danej czynności, podyktowany patologicznym lękiem, np. osoba nieustannie myje ręce, ponieważ obawia się bakterii. Takie przymusowe czynności mogą absorbować pacjenta/pacjentkę do tego stopnia, że nie potrafi funkcjonować, a nawet powoduje uszkodzenia własnego ciała- np. nadmierne mycie powoduje niszczenie naskórka, chory pod wpływem odczuwanego przymusu wyrywa włosy z głowy itp. Takie przymusowe czynności nazywamy kompulsjami. Często towarzyszą im obsesje, czyli uporczywe myśli na dany temat, które pojawiają się w umyśle osoby bez jej woli. Czasem obsesje występują bez kompulsji i mają charakter agresywny, obrazoburczy, seksualny i powodują pogłębienie się lęku, czy też poczucia winy.
Leczenie
W przypadku leczenia objawów lękowych pomocna jest psychoterapia. Dużą skutecznością charakteryzuje się nurt psychoterapii poznawczo-behawioralnej, gdzie pacjent uczy się nowych wzorców myślenia i reagowania, które przyczyniają się do zmniejszenia poziomu lęku.
W przypadku dużego nasilenia objawów lękowych warto połączyć psychoterapię z farmakoterapią. W leczeniu opisanych symptomów wykorzystuje się głownie leki przeciwdepresyjne o działaniu przeciwlękowym.
Artykuł powstał we współpracy z Dominikiem Haak – psychologiem, seksuologiem z Warszawy