Leki cytostatyczne i rodzaje cytostatyków (chemioterapii)

Leki cytostatyczne wykorzystywane w chemioterapii chorób nowotworowych dzielą się na konkretne grupy uwarunkowane ich działaniem. To jaki rodzaj tego silnego leku zostanie zastosowany zależy w głównej mierze od rodzaju nowotworu, stopnia jego zaawansowania, umiejscowienia oraz indywidualnych wskazań, u konkretnego pacjenta.

Rodzaje cytostatyków i ich działanie

• Inhibitory mitozy – powodują rozpad bądź stabilizacje mikrotubul. Mają działanie fazowe specyficzne. Mogą dawać skutki uboczne, ich główną wadą jest toksyczne oddziaływanie na układ nerwowy, oddechowy oraz pokarmowy.
• Leki alkilujące – (cyklofosfamid, chlorambucyl, estramustyna, ifosfamid, melfalan, chlormetyna, lomustyna, karmustyna, cisplatyna, streptozocyna, oksaliplatyna, karboplatyna, dekarbazyna, busulfan, temozolomid, prokarbazyna). Leki te mają zdolność tworzenia wiązań chemicznych z frakcyjnymi cząsteczkami, które odpowiadają za podstawowe funkcje komórek nowotworowych. Dzięki czemu powodują upośledzenie ich funkcji i uniemożliwienie podziałów komórkowych. Ten rodzaj cytostatyków znajduje zastosowanie zarówno w terapii wielolekowej jak i w monoterapii. Działają one prawidłowo niezależnie od fazy cyklu komórkowego.
• Antymetabolity – (pemetreksed, metotreksat, merkaptopuryna, fludarabina, 5-fluorouracyl, tioguanina, cytarabina, gemcytabina, kapecytabina). Budowa tej grupy leków przypomina związki chemiczne, których obecność jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju nowotworu. Upośledzona, chora komórka nie rozpoznaje różnic pomiędzy niezbędnymi sobie do życia strukturami a antymetabolitami przez co dochodzi do powstawania nieprawidłowych struktur i w konsekwencji do zahamowania wzrostu nowotworu. Ta grupa leków znajduje zastosowanie przede wszystkim w przypadku schorzeń nowotworowych szybko postępujących. Są to leki aktywne głównie w fazie S cyklu komórkowego.

Leki cytostatyczne pochodzenia naturalnego

• Pochodne podofilotoksynowe – (tenipozyd, etopozyd). Wpływają na zahamowanie działania topoizmerazy II, które stanowią wewnątrzjądrowe enzymy odpowiadające za właściwy przebieg replikacji materiału genetycznego komórki nowotworu.
• Antybiotyki cytostatyczne – (epirubicyna, doksorubicyna, daunorubicyna, idarubicyna, daktynomycyna, bleomycyna, mitoksantron, mitomycyna). Ich działanie opiera się na połączeniu kilku mechanizmów: bezpośrednim uszkodzeniu błony komórki nowotworowej, niszczeniu struktur DNA oraz tworzeniu wolnych rodników.
• Enzymy – (asparaginaza). Sposób działania leku opiera się na użyciu odmienności metabolicznych komórek zdrowych i nowotworowych. Dla potrzeb medycyny komórki pozyskiwane są z hodowli szczepów bakterii.
• Trucizny wrzeciona podziałowego – (winkrystyna, winblastyna, pakitaksel, winorelbina, docetaksel, irynotekan, topotekan). Wywołują wystąpienie zaburzenia w podziale jądra komórkowego, które ma miejsce przed podziałem całej komórki. Wynikiem takiego oddziaływania jest śmierć komórki nowotworowej.