Zmiany skórne po chemioterapii

Radioterapia to jedna ze starszych, lepiej poznanych i powszechnie wykorzystywanych metod leczenia chorób nowotworowych. Niestety nie jest ona wolna od skutków ubocznych. Powszechnie pojawiają się zmiany skórne, tzw. odczyny popromienne. Mogą one mieć różny stopień intensywności. Skóra w czasie leczenia z zastosowaniem napromieniowania wymaga skrupulatnej i szczegółowej pielęgnacji, która umożliwi zapobieżenie pojawieniu się nieprzyjemnych, nieestetycznych i często bolesnych zmian.

Od czego zależy uszkodzenie skóry?

Istnieje szereg czynników wpływających na stan skóry w wyniku napromieniowania:

• Całkowita dawka,
• Wielkość dziennych frakcji,
• Powierzchnia skóry jaka jest poddawana zabiegom i silnie narażona na oddziaływanie promieniowania,
• Leczenie systemowe – zastosowanie chemioterapii może stanowić czynnik potęgujący zmiany skórne,
• Okolice ciała, które są poddawane napromieniowaniu – szczególnie te w których występują fałdy skórne – piersi, okolica krocza,
• Gorsze odczyny popromienne pojawiają się w okolicach, które wcześniej były uszkodzone, np. w wyniku zabiegu operacyjnego,
• Wiek pacjenta,
• Stopień nawodnienia organizmu,
• Stopień odżywienia organizmu,
• Występowanie zmian infekcyjnych na skórze,
• Choroby współistniejące – cukrzyca, otyłość,
• Stopień wydolności układu limfatycznego (występowanie obrzęku po amputacji piersi!!!),
• Nadużywanie alkoholu,
• Palenie papierosów.

Jakie wyróżniamy odczyny popromienne na skórze?

W wyniku radioterapii może pojawić się odczyn wczesny lub późny na skórze. Wczesny może rozwinąć się po upływie około 10 godzin po pierwszym zabiegu napromieniowania. Jego podstawowym objawem jest rumień czyli zaczerwienienie skóry, które nie posiada trwałego charakteru.

W przypadku odczynu późnego sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Stanowi on konsekwencję uszkodzenia skóry i może eksponować się dopiero po upływie około pół roku od ostatniego zabiegu napromieniowania. Jego konsekwencją może być pojawienie się zmian zabarwienia skóry w postaci zarówno odbarwień jak i dobarwień, powszechne są również teleangiektazje czyli pojawienie się pajączków naczyniowych, bliznowacenie oraz stwardnienie skóry.

Podział odczynów popromiennych po radioterapii na stopnie według National Cancer Institute

1. I stopień – na skórze widoczny jest rumień oraz objaw suchego złuszczania.
2. II stopień – rumień, pęcherze, wilgotne złuszczanie się skóry, obrzęk, ból.
3. III stopień- objawy takie jak w stopniu II, jednak dodatkowo pojawiają się owrzodzenia, zaniki skóry, zmiany o charakterze ropnym, martwica powierzchowna skóry, krwawienia wywołane urazami. Rany na skórze i owrzodzenia trudno poddają się gojeniu, często utrzymują się przez długi okres czasu.
4. IV stopień –pojawienie się martwicy całej grubości skóry oraz występowanie samoistnych krwawień.

Pielęgnacja skóry w czasie i po radioterapii

Jeśli lekarz zaleci przeprowadzenie zabiegów z zastosowaniem radioterapii jako uzupełnienia leczenia nowotworu to już od samego początku warto zwrócić uwagę na konieczność skrupulatnej pielęgnacji skóry.

Co będzie istotne?

• W trakcie radioterapii oraz przez okres co najmniej 4 tygodni po jej zakończeniu powinno się uważać w trakcie kąpieli na lokalizacje na ciele poddaną napromieniowaniu- myjemy jedynie w bardzo delikatny sposób samą wodą lub wodą z mydłem o neutralnym pH, można również powstrzymać się od mycia danej okolicy aby nie powodować większych podrażnień.
• Wycieranie po kąpieli może być niebezpieczne dla osłabionej skóry i spowodować jej silne uszkodzenia. Dlatego miejsca, które były napromieniowane starajmy się delikatne osuszyć a unikać pocierania i silnego tarcia.
• Unikamy deodorantów oraz innych środków, które mogłyby działać miejscowo drażniąco.
• Jeśli napromieniowanie odbywało się lokalizacji, którą panowie regularnie golili – twarz, szyja, to powinni zadbać o jak najdelikatniejsze kontynuowanie tego zabiegu. Od klasycznych maszynek mechanicznych delikatniejsze są elektryczne.
• Właściwe nawodnienie organizmu – wpływa na kondycję skóry, więc poza innymi płynami należy wypijać co najmniej półtora litra wody mineralnej każdego dnia.
• Zakazane jest palenie papierosów.
• Zakazane jest nadużywanie alkoholu.
• Zakazane jest wystawienie skóry na oddziaływanie promieniowania UV- zarówno naturalnego słońca jak i solarium należy unikać przez co najmniej rok po zakończeniu radioterapii.
• Nanosimy regularnie na skórę preparaty o działaniu natłuszczającym, jednakże należy pamiętać aby wykonywać to w sposób bardzo delikatny.
• Noszone urania powinny być luźne, lekkie, przewiewne. Najlepiej sprawdzają się takie materiały jak bawełna, jedwab czy len.
• Na częściach ciała które poddawano napromieniowaniu nie należy stosować samoprzylepnych plastrów.
• W obrębie napromieniowanej skóry mogą pojawić się takie dolegliwości jak ból czy świąd. Jednak odradzane jest jej drapanie. Jeśli objawy te są trudne do zniesienia lekarz powinien przepisać maść, która zadziała łagodząco zarówno na ból jak i swędzenie.