Rak prącia (penisa) – objawy, leczenie i rokowania

Złośliwy nowotwór jakim jest rak prącia (nazywany również rakiem penisa) uznawany jest za stosunkowo rzadką przypadłość, gdyż jego stwierdzenie następuje u 1 pana na 100 000 w zachodnich krajach rozwiniętych. Dane statystyczne wskazują jednak, że na przełomie ostatnich 30 lat ilość zachorowań wzrosła w sposób drastyczny, bo aż o 20%. Stąd lekarze biją na alarm.

Dlaczego zachorowań na nowotwór penisa jest więcej niż jeszcze jakiś czas temu?

W badaniu przyczyn nie mamy całkowitej pewności, jednak naukowcy podają jako powody zmiany w zachowaniach seksualnych pośród mężczyzn, które powodują wzrost zagrożenia zarażeniem kancerogennym typem wirusa HPV, niski poziom higieny osobistej, oraz zmniejszenie ilości przeprowadzanych obrzezań w wieku dziecięcym.

Do rozwoju schorzenia dochodzi najczęściej w obrębie żołędzi, rzadziej rozwija się na napletku i sporadycznie na trzonie członka. Zwykle rak penisa występował u mężczyzn, którzy przekroczyli 60 rok życia jednak obecnie diagnozuje się go u coraz młodszych panów.

Pomimo znacznego wzrostu ilości zachorowań nowotwór prącia nadal można uznać za schorzenie bardzo rzadkie gdyż w Polsce stwierdzanych jest około 230 nowych zachorowań w roku.

Przyczyny/ czynniki ryzyka/ czynniki predysponujące

  • Niewłaściwy poziom higieny osobistej,
  • Brak obrzezania w dzieciństwie – jego przeprowadzenie wspomaga utrzymanie higieny i czystości, co najmniej u połowy pacjentów z rakiem prącia stwierdzana jest również stulejka,
  • Wiek powyżej 60 lat – największa ilość zachorowań. Jednak nowotwór prącia może rozwijając się również u młodszych panów,
  • Palenie tytoniu,
  • Częste zmiany partnerek seksualnych – wzrost ryzyka zakażenia wirusem HPV typu 16 lub 18,
  • Częste zapalenie żołędzi,
  • Stany przedrakowe,
  • Stulejka – jej występowanie samo w sobie może spowodować rozwój zmiany nowotworowej,
  • Przerzuty z innych narządów,
  • Terapia łuszczycy światłem ultrafioletowym,
  • AIDS.

Objawy raka prącia

Jako iż penis jest dobrze widoczną częścią męskiego ciała, również delikatną i skupiającą dużą część uwagi wszystkie niepokojące objawy w jego obrębie są szybko zauważane. Zaobserwowanie jakichkolwiek nieprawidłowości powinno skłonić do konsultacji z lekarzem. Do podstawowych objawów raka prącia zaliczamy:

  • Stwardnienie miejscowe,
  • Brodawka,
  • Rosnący płasko guzek wyglądający jak płytka,
  • Ubytek tkanki – nie gojące się owrzodzenie,
  • Wyciek treści krwistej lub surowiczej,
  • Ból pojawia się jako objaw późny, początkowo zmiana nie powoduje dolegliwości,
  • Jeśli u pacjenta występuje stulejka nowotwór bywa znacznie później rozpoznany, gdyż mężczyźni nie zauważają wówczas zmiany na skórze, która rozwija się pod napletkiem,
  • Trudności w oddawaniu moczu,
  • Pieczenie w cewce moczowej.

Rak prącia wyróżnia się tym, że w bardzo krótkim czasie daje przerzuty do okolicznych, regionalnych węzłów chłonnych. W pierwszej kolejności do pachwin, następnie do miednicy i przestrzeni zaotrzewnowej. Wielu pacjentów bagatelizuje pierwsze objawy i niewielkie zmiany w obrębie członka i zgłasza się do lekarza dopiero gdy wyczuje guz/ zgrubienie w pachwinie.

To może już stanowić wyznacznik obecności przerzutów bliskich. Te dalekie , do płuc czy wątroby są bardzo rzadkie w przypadku nowotworu prącia. Pamiętajmy, że warto udać się do lekarza pomimo wstydu nawet z najmniejszą zmianą w obrębie członka, gdyż w przypadku nowotworów złośliwych czas silnie działa na korzyść pacjentów pozwalając na całkowite wyleczenie.

Diagnoza

W celu postawienia diagnozy raka prącia pacjent musi przejść następujące badania:

  1. W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza skrupulatny wywiad
  2. Drugim punktem jest przeprowadzenie badania fizykalnego, lekarz ogląda zmiany w obrębie prącia, bada również okoliczne węzły chłonne aby sprawdzić czy są powiększone
  3. Następnie pacjent kierowany jest na pobranie niewielkiego wycinka z guzka na członku, w celu przeprowadzenia badania histopatologicznego
  4. Kolejnym etapem jest wykonanie biopsji regionalnych węzłów chłonnych

Wykonuje się również dodatkowo:

  • USG węzłów chłonnych,
  • USG jamy brzusznej,
  • Oznaczenie markerów nowotworowych z krwi,
  • RTG klatki piersiowej,
  • Biopsja cienkoigłowa bardziej odległych węzłów chłonnych,
  • Tomografia komputerowa.

Te dodatkowe badania pozwalają na określenie stopnia zaawansowania choroby. Dzięki ich wykonaniu lekarz dysponuje pełnym obrazem konkretnego przypadku i może określić czy istnieją jakiekolwiek przerzuty bliższe lub dalsze.

Profilaktyka

Zachowania prewencyjne, które mogą uchronić przed zachorowaniem na nowotwór prącia powinny zostać ściśle dopasowane do czynników ryzyka związanych z jego wystąpieniem. Jak zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju choroby?

  1. Obrzezanie – specjaliści są podzieleni. Najbardziej zalecane jest wykonanie tego zabiegu we wczesnym dzieciństwie. Niektóre badania wskazują iż jego przeprowadzenie u nastolatków i dorosłych mężczyzn nie stanowi już ochrony przed rozwojem schorzenia. Jednak brak napletka jest znacznym ułatwieniem w kwestii utrzymania higieny osobistej.
  2. Higiena – regularne mycie się, najlepiej dwa razy w ciągu dnia powinno stać się czymś oczywistym i niezmiennym. Utrzymanie wysokiego poziomu czystości szczególnie w miejscach intymnych może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworu prącia.
  3. Unikanie wirusa HPV – najłatwiej o zainfekowanie jeśli często zmieniamy partnerów seksualnych i uprawiamy sex bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy. Profilaktyką będzie tu więc wstrzemięźliwość lub wierność jednej partnerce, jak również pamiętanie o prezerwatywie.
  4. Rzucenie palenia tytoniu – najlepiej jeśli nigdy nie paliliśmy i nie zaczniemy, jeśli jednak palimy koniecznie należy to rzucić.
  5. Stała partnerka – zmniejsza również ryzyko zachorowania na HIV i AIDS , a schorzenia te również mogą predysponować do rozwoju nowotworu w obrębie prącia.
  6. Poddanie się szczepieniu przeciwko wirusowi HPV typu 16 i 18, które stanowią dwie najsilniej onkogenne odmiany tego wirusa.

Leczenie raka prącia

  • Usunięcie zmiany z niewielkim zapasem zdrowej tkanki, ewentualnie dodatkowo usuwa się okoliczne węzły chłonne – taki format leczenia dotyczy chorych, którzy wcześnie zgłosili się do specjalisty, choroba nie jest zaawansowana.
  • Penektomia całkowita lub częściowa – jest to amputacja prącia. W zależności od umiejscowienia zmiany oraz jej nasilenia decyduje się o usunięciu częściowym, które pozwala na zachowanie części funkcji fizjologicznych i seksualnych narządu lub całkowitym. Jednocześnie usuwane są wszystkie okoliczne węzły chłonne. Takie leczenie stosuje się jeśli stwierdza się zaawansowaną postać choroby. W późniejszym czasie możliwe jest wykonanie rekonstrukcji prącia. W przypadku jego częściowego usunięcia operacja taka jest dość powszechna, jeśli natomiast dokonana zostanie amputacja całkowita to rekonstrukcje przeprowadzane są niezwykle rzadko.
  • Radioterapia – napromieniania obejmujące prącie oraz całe pachwiny. Metodę tę wykorzystuje się we wczesnych oraz średnio zaawansowanych stopniach choroby.
  • Leczenie śródtkankowe – opiera się ono na wszczepianiu radioaktywnego izotopu irydu.
  • Leczenie laserowe – daje możliwość zahamowania progresji choroby a nawet jej cofnięcie się. Komórki nowotworowe zostają miejscowo usunięte – spalone.
  • Chemioterapia – wykorzystywana jest często jako forma leczenia paliatywnego, u pacjentów u których nie ma możliwości wykonania operacji z uwagi na obecność odległych przerzutów i wysoki stopień zaawansowania choroby. W niektórych przypadkach działanie leczenia chemicznego jest tak skuteczne, iż pozwala na cofnięcie się choroby, w tak dużym stopniu, ze możliwe staje się wykonanie operacji i w konsekwencji uratowanie i przedłużenie życia.
  • Kriochirurgia – specjalista wykorzystuje specjalnie przygotowany zagłębnik zawierający ciekły azot, który umożliwia zamrożenie komórek nowotworowych i ich zniszczenie.

Po leczeniu

  • W pierwszych dwóch latach po wyleczeniu wizyty kontrolne powinny odbywać się w odstępach czasowych co 3-6 miesięcy, następnie raz na pół roku – działanie takie ma na celu stałe monitorowanie czy zmiana nie ulega odnowieniu.
  • Zaburzenia psychologiczne i emocjonalne w wyniku leczenia nowotworu prącia często pojawia się depresja, smutek i wiele negatywnych emocji z którymi panowie nie potrafią sobie samodzielnie poradzić, szczególnie jeśli konieczne było przeprowadzenie częściowej lub całkowitej amputacji męskiego narządu rozrodczego. Samo przygotowanie się na emocje może ułatwić poradzenie sobie z nimi. Jeśli po operacji nie możemy pogodzić się z tym co się stało poprośmy zespół onkologiczny o skierowanie do specjalisty psychologa. Istotne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń onkologa, skrupulatne stawianie się na wizyty i badania kontrolne.

Rokowania

  1. Wcześnie wykryty nowotwór prącia bez jakichkolwiek przerzutów do węzłów chłonnych daje 90-100% szanse na całkowite wyleczenie i przeżycie minimum 5 letnie.
  2. Występowanie maksymalnie dwóch przerzutów do węzłów chłonnych pachwinowych to 80% szans na przeżycie 5 lat.
  3. Występowanie więcej niż dwóch przerzutów do węzłów chłonnych pachwinowych to 30% szans na przeżycie 5 lat.
  4. Występowanie przerzutów do węzłów miednicznych – szanse na przeżycie 5 lat wynoszą od 0 do 15%.
  5. Większość pacjentów, którzy nie podejmują leczenia umiera w ciągu 2 lat.