Rak piersi – objawy, leczenie i rokowania

Rak piersi, inaczej rak sutka jest jednym z najczęściej spotykanych kobiecych nowotworów. W zależności od etapu rozwoju choroby, na jakim zostanie wykryta ma ona bardzo różne rokowania. Badania statystyczne pokazują jak straszne żniwo zbiera ten nowotwór w Polsce. Corocznie w jego wyniku umiera około 5 tysięcy kobiet. Często nie daje żadnych objawów, najlepszą metodą jego wykrywania jest rutynowe przeprowadzanie samobadania.

Wysoki współczynnik umieralności

Te liczby mogą przerażać jednak zależne są jedynie od nas samych. Zaledwie około 20% nowotworów piersi wykrywana jest w pierwszej fazie choroby, która najlepiej rokuje na wyleczenie.

Pozostałe 80% diagnozowane jest w drugiej, trzeciej i czwartej fazie, w których zmniejszają się szansę na wyzdrowienie.

Profilaktyka raka sutka

Lekarze stale zachęcają kobiety, już od najmłodszych szkolnych lat do samobadania piersi. Jest to jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych.

Bo kto zna nasze piersi lepiej niż my same. Gdy wykryjemy jakiekolwiek zmiany powinnyśmy niezwłocznie udać się do lekarza. W pierwszej kolejności przeprowadzi on badanie palpacyjne, następnie może zalecić wykonanie USG piersi lub mammografii.

Regularna kontrola jest konieczna, pozwoli bowiem zapobiec rozwojowi niebezpiecznej choroby.

Czy guzek w piersi musi być rakiem?

Absolutnie nie. Każdą zmianę jaką zaobserwujemy we własnych piersiach powinnyśmy niezwłocznie pokazać lekarzowi.

Jednak nawet około 80% zmian jakie samodzielnie wykrywamy to nie stanowiące zagrożenia gruczolakowłókniaki, mięśniaki, torbiele czy brodawczaki, w przypadku których nie zachodzi konieczność wyczerpującego leczenia. Pamiętajmy,  że nie każde zgrubienie w piesi jest objawem raka.

Objawy raka piersi

Oprócz tego, że w samobadaniu wyczujemy guzek w piersi to po dokładnym przyjrzeniu się możemy zaobserwować następujące objawy:

  • Obrzęk piersi,
  • Zmiana wyglądu piersi lub sutka (wklęsłość, nieregularność),
  • Po uciśnięciu brodawki wydostaje się z niej ciemna wydzielina bądź krew,
  • Wyczuwamy guzki nie tylko w piersi ale również pod pachą,
  • Skóra stała się zaczerwieniona i stwardniała,
  • Na samej brodawce sutkowej lub dookoła niej pojawiła się wysypka,
  • Zauważalne jest poszerzenie żył skóry na piersiach,
  • Asymetria piersi,
  • Ból, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych,
  • Symptomy nawet w odległych narządach wynikające z przerzutów,
  • „skórka pomarańczy”,
  • Owrzodzenia skóry piersi,
  • Wciągnięcie brodawki.
Rak piersi na mamografii
Rak piersi na mammografii. Źródło: Wikipedia

Czynniki ryzyka

Nie znamy dokładnych przyczyn zachorowania na raka sutka. Jednak istnieje grupa czynników, które predysponują do zachorowania i podnoszą ryzyko tego nowotworu.

Są to:

  • Genetyka – jesteśmy silniej narażone jeśli na raka piersi chorował ktoś z naszej rodziny. Stopień zagrożenia rośnie adekwatnie do pokrewieństwa. W przypadku wystąpienia choroby u matki u nas ryzyko wzrasta o 50%,
  • Wiek – prawie 80% przypadków raka piersi to kobiety, które przekroczyły 50 rok życia. Najwięcej zachorowań notuje się w przedziale wiekowym 50-70 lat,
  • Czynniki endogeniczne – wewnętrzne – większe prawdopodobieństwo zachorowania występuje u pań, które zaczęły miesiączkować przed 12 rokiem życia, a menopauzę przeszły po 55 roku życia,
  • Czynniki egzogeniczne – zewnętrzne – hormonalna terapia zastępcza, hormonalne leki antykoncepcyjne,
  • Otyłość ,
  • Alkohol,
  • Niewłaściwa dieta – spożywanie dużej ilości pokarmów wysokotłuszczowych,
  • Płeć – nowotwór ten występuje również u mężczyzn, jednak liczba zachorowań u kobiet jest stukrotnie większa,
  • Rasa – częściej chorują kobiety białe.

Badania piersi

Samobadanie – zdecydowanie najważniejsze dla każdej kobiety. Schemat jego wykonania znajdziemy w sieci lub w specjalnych poradnikach dostępnych w przychodniach lub gabinetach ginekologicznych.

Badać powinnyśmy się raz w miesiącu po zakończeniu krwawienia miesiączkowego. Każdą zmianę najlepiej skonsultować ze specjalistą.

USG piersi – niezwykle ważne badanie diagnostyczne. Jego regularne wykonywanie zaleca się każdej kobiecie, która ukończyła 30 rok życia. Jest całkowicie bezbolesne. Pacjentka kładzie się na kozetce, następnie jej piersi są smarowane żelem, który ułatwia przewodzenie impulsów ultradźwiękowych. Przy zastosowaniu specjalnej głowicy lekarz ogląda tkankę piersiową centymetr po centymetrze. Badanie to pozwala wykryć zmiany nie mniejsze niż 5 milimetrów i jednocześnie daje możliwość rozróżnienia torbieli od guza. Nie jest to z całą pewnością substytut mammografii, gdyż oba te badania stanowią niejako uzupełnienie dla siebie nawzajem.

Mammografia – wykonywanie tego badania zaleca się corocznie paniom, które przekroczyły 40 rok życia. Lekarze sugerują przeprowadzenie mammografii w trakcie trwania drugiej połowy cyklu miesięcznego czyli po owulacji. Jest ono bezbolesne. Polega na prześwietleniu obu piersi z zastosowanie promieniowania RTG, w odpowiednim ułożeniu. Starsza aparatura ukazuje zmiany wielkości od 3 milimetrów, zaś zastosowanie mammografu cyfrowego wykrywa zmiany o wielkości zaledwie jednego milimetra.

Badanie na mammografie. Źródło – Wikipedia

Biopsja cienkoigłowa – znajdującą się w piersi zmianę nakłuwa się igłą, której średnica wynosi zaledwie 0,6 mm. Badanie to znajduje zastosowanie gdy nie można guzka odpowiednio zlokalizować palcami. Cala procedura odbywa się pod kontrolą aparatu USG, ewentualnie mammografu. Za pomocą igły zasysana jest niewielka ilość materiału do badania. Zaaspirowana tkanka poddana zostaje odpowiedniemu przygotowaniu po czym jest oglądana przez patomorfologa pod mikroskopem. Badanie jest bezbolesne i wykonuje się ze pod znieczuleniem miejscowym. Nakłucie nie skutkuje rozsianiem komórek nowotworowych ani ich zezłośliwieniem.

Biopsja cienkoigłowa
Biopsja-cienkoigłowa. Źródło: Wikipedia

Biopsja gruboigłowa – przeprowadza się ją gdy zastosowanie cienkoigłowej nie doprowadziło do rozpoznania komórek nowotworowych w piersi. Igła ma średnicę 3 mm. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym i jest bezbolesny. Kolejnym etapem jest przeprowadzenie badania histopatologicznego, którego celem jest wykluczenie lub potwierdzenie obecności komórek nowotworowych w piersi. Ta procedura określi również ewentualny rodzaj nowotworu – złośliwy lub łagodny.

Biopsja mammotomiczna – jest zabiegiem wykonywanym w znieczuleniu miejscowym. Kobieta kładzie się na specjalnym stole na brzuchu, jej pierś unieruchamia się w odpowiednim otworze. Specjalne urządzenie o nazwie mammotom złożone jest z mechanizmu wytwarzającego próżnię oraz igły o średnicy 3mm z bocznym wycięciem, które umożliwia pobranie wycinków, które następnie poddawane są badaniu histopatologicznemu. Urządzenie posiada mechanizm rotacyjny, który daje możliwość pobrania materiału z kilku miejsc guza w trakcie jednego zabiegu, a co za tym idzie dokładne jego przebadanie. W trakcie procedury lekarze uzyskują około 2 centymetrów sześciennych tkanki do badania. Biopsja ta nie powoduje żadnych komplikacji w postaci wewnętrznych krwawień, po jej zakończeniu nie ma również konieczności zakładania opatrunku.

Rezonans magnetyczny – badanie to nie może zostać wykonane u każdej kobiety. Przeciwwskazanie stanowi wszczepiony rozrusznik serca, metalowe protezy jak np. stawu biodrowego czy sztuczna zastawka serca. Wskazaniami są natomiast : posiadanie przed kobietę sylikonowych implantów w piersiach, niejasne wyniki innych badań lub niemożność określenia rodzaju zmian przy pomocy pozostałych narzędzi diagnostycznych. Pacjentka układana jest na ruchomej platformie, która automatycznie wsuwana jest do aparatu wykonującego badanie. Przed jego rozpoczęciem konieczne jest wstrzyknięcie kontrastu. Zostanie on wchłonięty przez zmiany chorobowe dzięki czemu będą one idealnie widoczne na monitorze.

Stadia nowotworu

Wyróżniamy cztery typu rozwoju nowotworu. W przypadku raka piersi wygląda to następująco:

I stopień – Badania obrazowe ukazują guzek o średnicy mniejszej niż 2 centymetry. Natomiast badania histopatologiczne pobranego wycinka nie wskazują obecności komórek nowotworowych. W tym przypadku może się okazać, że operacja nie będzie konieczna. Decyzje podejmuje lekarz.

II stopień – w tym przypadku operacja jest konieczna. Zdiagnozowany guz ma średnicę 2-4 centymetry. Badania histopatologiczne pobranego wycinka wykazały obecność komórek nowotworowych. Komórki rakowe diagnozuje się również w pachowych węzłach chłonnych.

III stopień – operacja jest koniecznością. Wielkość guza przekroczyła 4 centymetry, zmiana zajęła węzły chłonne oraz skórę na piersi.

IV stopień – nowotwór jest bardzo rozległy, dochodzi do rozprzestrzenienia się komórek nowotworowych po organizmie oraz ich wniknięcia pomiędzy zdrowe tkanki skóry lub klatki piersiowej. Na tym etapie najczęściej są już przeżuty do wątroby, kości oraz płuc.

Rokowania nowotworu piersi

Im wcześniej wykryty nowotwór tym lepsze rokowania. O jeden stopień mniej to co najmniej 25-30 % więcej szans na całkowite wyleczenie. Z tego powodu niezwykle ważne jest regularne samobadanie, gdyż wykrycie nowotworu we wczesnym stadium zwiększa szansę przeżycia.

W przypadku raka piersi w I lub II stadium choroby szanse na całkowite wyleczenie wynoszą aż 90%. , co oznacza, że aż 4 na 5 kobiet zmagających się z tą chorobą całkowicie ją pokona.

Operacja

W momencie gdy badania diagnostyczne potwierdzą, iż u kobiety wystąpił rak piersi konieczne jest niezwłoczne poddanie się operacji. To jak będzie ona wyglądać uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby. W Polsce wyróżnia się trzy typy ingerencji chirurgicznej ratującej zdrowie i życie pacjentek z tym nowotworem.

Tumorektomia – operacja wykonywana w znieczuleniu ogólnym. Polega na usunięciu jedynie zmiany chorobowej. Dodatkowo dla bezpieczeństwa kobiety lekarze wycinają guz z czterocentymetrowym zapasem zdrowej tkanki oraz węzłami chłonnymi znajdującymi się pod pachą. Taka operacja możliwa jest jedynie przy raku piersi I stopnia, który nie zaatakował okolicznych węzłów chłonnych i ma poniżej 2 cm wielkości. Po zabiegu kobieta pozostaje w szpitalu przez okres 4-5 dni. Gdy rany się wygoją zalecane jest codzienne poddawanie się zabiegom radioterapii przez czas 5-7 tygodni. Naświetlania przeprowadzane są jedynie na chorej piersi.

Kwadrantektomia – zabieg polegający na usunięciu ¼ piersi oraz znajdujących się pod pachą węzłów chłonnych. Przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym. Wskazaniem do zastosowania tego rozwiązania jest przekroczenie przez zmianę I stopnia rozwoju oraz jej niejednoznaczne oddzielenie od zdrowej tkanki. Gdy rany ulegną zagojeniu pacjentce najczęściej zaleca się zabiegi radioterapii i niekiedy chemioterapii.

Mastektomia – polega na całkowitym usunięciu piersi oraz węzłów chłonnych. Ten rodzaj leczenia zalecany jest gdy zmiana chorobowa osiągnie II lub III stopień zaawansowania oraz gdy doszło do zaatakowania okolicznych węzłów chłonnych. Wycinany jest cały gruczoł sutkowy wraz z wypustką tkanki gruczołowej, która sięga pod pachę oraz węzły chłonne pachowe. W zależności od tego jak zaawansowany był nowotwór gdy rany się zagoją stosuje się radioterapię, chemioterapię bądź hormonoterapię. Decyzję o zastosowaniu leczenia uzupełniającego i jego formie podejmuje lekarz po zapoznaniu się z aktualnymi wynikami badań krwi pacjentki , głównie wyznaczanym w niej poziomem tzw. markerów nowotworowych.

Leczenie uzupełniające

Celem stosowania leczenia uzupełniającego jest zlikwidowanie lub zmniejszenie ryzyka nawrotów choroby. Jest ono konieczne u kobiet, u których ogniska nowotworowe stwierdzono nie jedynie w piersi ale również w okolicznych węzłach chłonnych. O konieczności zastosowania leczenia uzupełniającego decyduje lekarza na podstawie wyników badań konkretnej pacjentki.

Radioterapia – są to naświetlania miejsc na ciele, na których przeprowadzona została operacja. Wykonuje się je fotonami X, promieniami gamma lub elektronami.

Brachyterapia – jest odmiana radioterapii, która w ostatnim czasie coraz częściej zaleca się kobietom, które przeszły zabieg usunięcia nowotworu z zachowaniem piersi. Polega na wprowadzeniu do gruczołu piersiowego w okolicy wyciętej zmiany metalowych prowadnic. Kolejnym etapem jest umieszczenie w nich promieniotwórczego irydu192. Zajmuje to 15-20 minut. Cała procedura odbywa się w odpowiednio wyizolowanym pomieszczeniu. Ilość powtórzeń zabiegu uzależniona jest od stopnia zaawansowania choroby nowotworowej. Promieniowanie ma na celu zniszczenie pozostałości komórek nowotworowych.

Chemioterapia – w wielu przypadkach jest niezbędna, gdyż jej zastosowanie może znacząco zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby. Wykonywana jest najczęściej w warunkach ambulatoryjnych. Jedna sesja trwa około godziny, a cała zalecona przez lekarza seria może pochłonąć kilka tygodni bądź miesięcy. Chemioterapia polega na przyjmowaniu leków należących do grupy cytostatyków. Posiadają one zdolność znajdywania w organizmie ognisk nowotworowych oraz niszczenia ich. Problemem jest fakt, iż niszczą również otaczające zdrowe tkanki. Jest to kuracja niezwykle wyczerpująca dla osoby chorej ze względu na swoja toksyczność w stosunku do organizmu, spada również ilość komórek szpiku. Mogą także wystąpić nieprzyjemne objawy uboczne takie jak: nudności, wymioty, wypadanie włosów.

Hormonoterapia – terapia ta wykorzystywana jest w przypadkach, gdy specjaliści zaliczą raka do nowotworów hormonozależnych lub do jego rozwinięcia się dojdzie u kobiety po menopauzie. Polega ona na przyjmowaniu leków, których zadaniem jest obniżanie poziomu estrogenów bądź takich mających działanie antyestrogenowe.

Rekonstrukcja piersi

Utrata piersi w wyniku raka jest dla wielu kobiet ogromnym przeżyciem. Czujemy się niejako okaleczone, obdarte ze swojej kobiecości. Jednak nie musi tak być. Poziom obecnej medycyny daje nam ogromne możliwości rekonstrukcyjne. Dzięki wprawnym rękom chirurgów nasze piersi będą wyglądem przypominać te sprzed mastektomii. Oto jakie mamy możliwości:

  • Ekspander – elastyczny pojemnik wykonany z sylikonu, który wszczepiany jest pod mięsień piersiowy. Po zagojeniu się rany należy do niego co 2-3 dni wstrzykiwać sól fizjologiczną. Wykonuje się to stopniowo aż do momentu gdy obie piersi staną się równe. Po upływie kilku tygodni ekspander zostaje wymieniony na protezę.
  • Proteza Beckera – zawiera sól fizjologiczną i nie ma konieczności zamieniania jej na sylikonową.
  • Przeszczep tkanek pacjentki – wykorzystuje się fragment mięśnia prostego brzucha lub najszerszego grzbietu. Po upływie kilku tygodni pierś samodzielnie formuje się we właściwym położeniu. Problemem jest brak brodawki sutkowej. Niektóre panie decydują się na jej wytatuowanie. Jednak część chirurgów proponuje przeszczepienie dolnej części brodawki z drugiej piersi i niejako podzielenie jej na dwie. Ich zdaniem taki efekt jest bardziej naturalny.
  • Proteza do biustonosza – jest to wybór najczęściej starszych pań, które nie decydują się na zabiegi rekonstrukcyjne. Noszenie specjalnej protezy w biustonoszu jest dla nich zadowalające. Umieszcza się ją w odpowiednio przygotowanej kieszonce. Natomiast jej rozmiar, kształt i ciężar przypominają prawdziwą pierś. Możliwe jest również pływanie z nią na basenie jednak kostium kąpielowy musi mieć wszytą kieszonkę.

Ciekawostki

  • Profesor Jan Lubiński z Pomorskiej Akademii Medycznej wykazał, iż najskuteczniejszym sposobem chronienia się przed rakiem piersi jest karmienie piersią. Z każdym miesiącem karmienia ryzyko nowotworu spada aż o 10% (również u kobiet, u których występuje wadliwy gen BRCA1).