Rak płuc – objawy, leczenie i rokowania

Rak płuc uchodzi za jeden z najgroźniejszych nowotworów na świecie i nie bez powodu. Plasuje się na pierwszym miejscu pod względem ilości zachorowań oraz śmiertelności w przypadku zmian złośliwych. Jednocześnie jest najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn. Przerażać może już sam stosunek ilości zachorowań do zgonów, który wynosi 0,89.

Polska jest krajem, w którym tempo w jakim rośnie ilość śmierci wynikających z raka płuc należy do najwyższych na świecie. W naszym państwie każdego roku diagnozowanych jest około 20 tysięcy nowych przypadków zachorowań na tę chorobę. Aż 80% z nich stanowią panowie.

Jest to jedno z niewielu schorzeń, za które każdy chory jest niemal całkowicie odpowiedzialny. Badania wykazały, że około 90% wszystkich przypadków pojawia się u osób nałogowo palących papierosy. Do największej grupy ryzyka zalicza się dojrzałych mężczyzn, którzy przez okres 10-15 lat wypalają minimum paczkę dziennie.

Przyczyny

• Nałogowe palenie tytoniu,
• Zanieczyszczenie środowiska naturalnego,
• Praca przy azbeście,
• Uwarunkowanie genetyczne,
• Praca przy wydobyciu rud metali radioaktywnych,
• Praca przy produkcji ropy naftowej oraz jej pochodnych,
• Męskie hormony płciowe – androgeny,
• Bierne palenie tytoniu.

Podział

Nowotwory płuc dzielą się na dwie podstawowe grupy – drobnokomórkowego (około 25% wszystkich zachorowań) oraz niedrobnokmórkowego, który z kolei posiada trzy odmiany:

• Gruczolakorak (najczęściej diagnozuje się go u kobiet oraz osób niepalących),
• Rak płaskokomórkowy (najczęściej występuje u palących mężczyzn),
• Rak wielkokomórkowy.

Rozpoznanie

Palacze powinni wykonywać profilaktyczne badanie RTG płuc co najmniej raz do roku.

Zastosowanie promieni rentgenowskich w wykrywaniu raka płuc ma ograniczone możliwości. Widoczne będą bowiem jedynie duże zmiany, które w większości przypadków wiążą się już z wystąpieniem przerzutów do innych narządów.

Jeśli lekarza zaniepokoi jakakolwiek zmiana na kliszy konieczne jest przeprowadzenie kolejnych dokładniejszych badań.

• Badanie laboratoryjne plwociny – ich przeprowadzenie bardzo często daje możliwość wykrycia komórek nowotworowych w najwcześniejszym stadium jednak nie pozwala na zlokalizowanie raka,
• Biopsja – pobranie tkanek z miejsc budzących wątpliwości w celu wykonania badania histopatologicznego. Możliwe jest jej przeprowadzenie w czasie bronchoskopii, którą wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Pacjentowi wprowadza się elastyczny wziernik z którego pomocą ogląda się wnętrze dróg oddechowych. W niektóre miejsca jednak trudno dotrzeć z zastosowaniem tej metody wówczas wykorzystywana jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa –płuca nakłuwane są przez oskrzela bądź ścianę klatki piersiowej i pobiera się tkanki do badania
• Badanie płynu wysiękowego z jamy opłucnej – laboratoryjnie sprawdza się czy występują w nim komórki nowotworowe,
• Tomografia komputerowa płuc,
• USG węzłów chłonnych szyjnych nadobojczykowych,
• Badanie popłuczyn z oskrzeli,
• Skalenobiopsja – pobranie węzłów chłonnych nadobojczykowych,
• Video-torakoskopia,
• Mediastinoskopia – chirurgiczne otwarcie śródpiersi (operacja w znieczuleniu ogólnym),
• Torakotomia – chirurgiczne otwarcie klatki piersiowej (operacja w znieczuleniu ogólnym).

Objawy raka płuc

Rak płuc należy do nowotworów złośliwych, które są diagnozowane zwykle dość późno, jak również przypadkowo podczas przeprowadzania u danego pacjenta badań z zupełnie innego powodu. Symptomy występujące we wczesnych stadiach choroby są mało specyficzne i często bagatelizowane.

Z tego powodu postawienie diagnozy następuje zwykle po wielu latach od zachorowania, gdy nowotwór jest już trudny do leczenia.

• Kaszel – pojawia się u około 80% chorych, natomiast u 1/3 pacjentów współwystępuje odkrztuszania wydzielimy. Wystąpienie kaszlu uzależnione jest od umiejscowienia zmian nowotworowych. O pojawieniu się przewlekłego kaszlu lub zmianie charakteru tego który mieliśmy do tej pory należy niezwłocznie powiadomić lekarza.
• Nawracające stany zapalne – pojawiają się u około 40% chorych.
• Bóle klatki piersiowej – pojawiają się u około 15% chorych.
• Duszności oraz świszczący oddech – pojawia się u około 30-50% chorych. Stanowi skutek rozedmy oraz przewlekłego zapalenia oskrzeli. Koniecznie należy poinformować lekarza jeśli duszności się nasilają.
• Krwioplucie – pojawia się u około 20-50% chorych jednak jest to objaw, który koniecznie należy zróżnicować z gruźlicą.
• Chrypka – jeśli występuje w przebiegu raka płuc to w większości przypadków świadczy o braku możliwości przeprowadzenia operacji, gdyż wynika ona z naciekania nerwu krtaniowego wstecznego.
• Powiększenie węzłów chłonnych przebiegających wzdłuż mięśnia skośnego przedniego szyi oraz węzłów nadobojczykowych.
• Uczucie chronicznego zmęczenia – ciągłe zmęczenie pojawiające się u osoby palącej lub takiej, która rzuciła nałóg powinno być alarmujące i skłonić do wykonania szczegółowych badań.
• Niekontrolowana utrata wagi – nagły spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny może również świadczyć o rozwoju choroby nowotworowej. Chudnięcie o około 6 kilogramów pojawia się u przeszło polowy osób z rakiem płuc.
• Zespół żyły głównej górnej – objawia się obrzękiem twarzy, napęcznieniem żył na szyi, sinicą, pojawiają się symptomy niedomogi oddechowej. Wystepuje jeśli powiększone węzły chłonne bądź guz pierwotny uciskają lub naciekają. Zespół ten stanowi niebezpieczeństwo dla życia, ponieważ powoduje obrzęk mózgu połączony z objawami wzrostu ciśnienia śródczaszkowego oraz obrzęku głośni.
• Ból klatki piersiowej – pojawia się u około 25-50% chorych. Spowodowany jest najczęściej naciekanie guza na żebra, ściany klatki piersiowej lub kręgosłup.
• Zespół Pancoasta – nowotwór umiejscowiony jest u szczytu płuc czego wynikiem jest pojawienie się dolegliwości bólowych w okolicach barkowych. Jeśli rak rozwija się jedynie na jednym płucu pojawiają się charakterystyczne objawy takie jak :zwężenie źrenicy, opadanie powieki, brak potu po jednej stronie twarzy – wynikają one z uszkodzenia przez nowotwór nerwu, który przebiega w okolicach szyi i unerwia tę część twarzy.
• Zespół Hornera – guz umiejscowiony jest u szczytu płuca i nacieka na splot gwiaździsty.
• Pałeczkowate palce – pojawiają się u 4-12% chorych. Występują w przebiegu osteoartropatii przerostowej.
• Hiperkalcemia – wywołuje ją wytwarzanie hormonu podobnego do PTH. Mogą wystąpić następujące dolegliwości :zaburzenia rytmu serca, świąd skóry, zanik łaknienia, zaparcia, zaburzenia świadomości, zaburzenia czynności wydalniczej nerek.
• Rogowacenie brunatne – około 5% chorych. Objaw pojawiający się zwykle w przebiegu raka gruczołowego. Jest to zapalenie skóry okolicy pachowej, szyjnej oraz pachwinowej.
• Dodatkowo objawami nowotworu płuc mogą być zaburzenia neurologiczne takie jak : neuropatie obwodowe, zapalenie wielomięśniowe, encefalopatia, zapalenie skórno-mięśniowe, zespół miasteniczny Lamberta- Eatona.
• Nocne poty.
• Nawracające stany zapalne oskrzeli.
• Odpluwanie żółto-białej wydzieliny.

W wielu przypadkach rak płuc ujawnia się dopiero w momencie gdy pojawiają się objawy związane z jego przerzutami. We wcześniejszych etapach nie ukazuje żadnych specyficznych symptomów.

Przerzuty pojawiają się najczęściej w węzłach chłonnych, wątrobie, kościach oraz mózgu. Wówczas mogą pojawić się : żółtaczka, nagminne złamania kości, bóle kości, napady padaczkowe, powiększenie węzłów chłonnych.

Rokowania

Szanse przeżycia i wyzdrowienia w przypadku raka płuc uzależnione są od jego rodzaju oraz umiejscowienia jak również stadium w jakim choroba zostanie wykryta. Poniżej przedstawiamy szacunkowe dane dotyczące rokowań w przypadku tej groźnej choroby.

Rak niedrobnokomorkowy – procenty ukazują szansę na przeżycie 5 lat w przypadku poszczególnych etapów rozwoju choroby:

I stopień -60-70%

II stopień – 40-50%

IIIa stopień – mniej niż 15%

IIIb oraz IV stopień – 1%

Rak drobnokomórkowy – chorzy, którzy nie poddają się leczeniu przeżywają średnio 6-8 miesięcy. Osoby, które decydują się na chemioterapię zyskują 2-40% szans na przeżycie 2 lat. Jeżeli nowotwór ma postać ograniczoną, a chory jest w dobrym stanie ogólnym rokowania są znacznie lepsze, gdyż aż w 10% wszystkich przypadków możliwe jest długoletnie przeżycie i doprowadzenie do reemisji, która przekroczy okres 3 lat.

Leczenie raka płuc

Zabieg chirurgiczny

Aby chory zakwalifikował się d operacji usunięcia nowotworu płuc nie mogą u niego występować żadne z poniższych przeciwwskazań. Operacja polega na usunięciu miąższu płucnego wraz z guzem w takim zakresie jaki będzie tolerowany przez organizm osoby chorej i jednocześnie pozwoli na całkowite pozbycie się raka. Usuwane są również wszystkie okoliczne węzły chłonne – śródpiersia oraz tzw. wnęki.

Przeciwwskazania do leczenia chirurgicznego:

• Występowanie zespołu żyły głównej górnej,
• Obecność odległych przerzutów nowotworowych,
• Występowanie porażenia nerwu krtaniowego wstecznego,
• Tamponada serca,
• Występowanie krwistego płyny w jamie opłucnej,
• Występowanie płynu z komórkami nowotworowymi w jamie opłucnej,
• Naciekanie tchawicy,
• Naciekanie tętnicy płucnej w bliskiej odległości od odejścia pnia płucnego,
• Obustronne poszerzenie śródpiersia,
• Występowanie przerzutów w węzłach chłonnych po przeciwnej stronie,
• Występowanie przerzutów w węzłach chłonnych wraz z obfitym naciekaniem torebki węzłów,
• Poszerzenie oraz zmniejszenie ruchomości oddechowej ostrogi rozdwojenia tchawicy,
• Naciekanie guza na oskrzele główne w odległości mniejszej niż 2 cm od ostrogi rozdwojenia tchawicy.

Rodzaje zabiegów operacyjnych

• Pneumonectomia – jest to wycięcie całego płuca, stanowi około 40% wszystkich zabiegów stosowanych przy nowotworze płuc. Śmiertelność okołooperacyjna plasuje się na poziomie 7,6%,
• Lobektomia – jest to wycięcie płata płuca, stanowi około 50% wszystkich zabiegów. Śmiertelność okołooperacyjna plasuje się na poziomie 4%,
• Wycięcie mankietowe,
• Wycięcie guza płuca łącznie z częścią przepony,
• Wycięcie guza płuca łącznie z częścią ściany klatki piersiowej,
• Wycięcie guza płuca łącznie z częścią aorty z zastosowaniem jednoczesnego protezowania,
• Wycięcie guza płuca łącznie z częścią worka osierdziowego,
• Wycięcie guza płuca łącznie z częścią żyły głównej górnej z zastosowaniem jednoczesnego protezowania.

Chemioterapia

Rak niedrobnokomórkowy – chemioterapia znajduje zastosowanie jako metoda leczenia indukcyjnego poprzedzająca radykalne zabiegi operacyjne jednak nie jest to powszechne w naszym kraju. W I oraz II stopniu raka niedrobnokomórkowego chemioterapia stosowana jest jako uzupełnienie ingerencji chirurgicznej oraz naświetlań radioterapeutycznych. W stopniach IIIa oraz IIIb uzupełnia ona radioterapię oraz stanowi leczenie indukcyjne przed operacją. W IV najsilniejszym stopniu zaawansowania jest metodą leczenia paliatywnego.

Rak drobnokomórkowy – chemioterapia stanowi podstawę leczenia tego rodzaju raka płuc. Stosuje się ją zarówno w postaci ograniczonej jak i rozsianej.

Radioterapia

Rak drobnokomórkowy

W postaci ograniczonej wykorzystuje się zabiegi napromieniowania, pod warunkiem iż u pacjenta nie występują następujące przeciwwskazania:

• Płyn w jamie opłucnowej,
• Określenie stopnia sprawności poniżej 2 według skali WHO,
• Spadek wagi ciała przekraczający 10% w ciągu 3 miesięcy przed zastosowaniem leczenia,
• Występowanie czynnych zakażeń.

W przypadku raka drobnokomórkowego ograniczonego bardzo dobre efekty terapeutyczne odnotowywane są w zastosowaniu leczenia skojarzonego czyli połączenia radioterapii z chemioterapią. Metoda taka jest mocno obciążająca dla chorego, gdyż wykazuje się dużą toksycznością dla organizmu. Po zastosowaniu cyklu – 6 dawek leczenia chemicznego przeprowadza się cykl napromieniowania dzięki czemu znacząco wzrasta możliwość kontrolowania miejscowego choroby.

Rak niedrobnokomórkowy

W tym rodzaju nowotworu radioterapia ma ograniczone zastosowanie. Wykorzystuje się jako formę leczenia uzupełniającego po zabiegach operacyjnych jedynie w części przypadków, gdy:

• Węzły chłonne zostały obficie zajęte przez zmianę nowotworową i wycieka on poza ich torebkę,
• Stwierdzi się występowanie komórek nowotworowych na linii cięcia w kikucie oskrzela.

Wykorzystanie radioterapii w poszczególnych stadiach nowotworu

W początkowych stadiach rozwojowych nowotworu radioterapia może zostać zastosowana jako leczenie uzupełniające. W stopniu IIIB ma zastosowanie jako leczenie radykalne samodzielnie lub w połączeniu z chemioterapia. W IV stopniu choroby nowotworowej stanowi element leczenia paliatywnego.

Leczenie konkretnych zmian

• Guz Pancosta – po stwierdzeniu schorzenia lekarz najczęściej zaleci serię zabiegów napromieniowania. W niektórych przypadkach w około 3-4 tygodnie po zakończeniu zabiegów możliwe jest podjęcie próby resekcji radykalnej guza.
• Zespół żyły głównej górnej – stosuje się chemioterapię wielolekową. Jeśli dwie serie takiego leczenia nie przyniosą efektów zaleca się wykonanie napromieniowania śródpiersia.
• Guz drobnokomórkowy ograniczony – jeśli po zastosowaniu chemioterapii lub chemio-radioterapii udało się uzyskać całkowitą reemisję nowotworu to u chorych zaleca się wykonanie profilaktycznego napromieniowania ośrodkowego układu nerwowego.

Profilaktyka po raku

Oczywiście każdy z nas powinien poddawać się regularnym badaniom aby mieć pewność, że jest zdrowy, a ewentualne schorzenia wykrywane były na samym początku.

Osoby, które chorowały na raka płuc jak i na jakiegokolwiek innego powinny pozostać pod regularną kontrolą profilaktyczną onkologa.

Ciekawostki

• Amerykańscy naukowcy najprawdopodobniej wyodrębnili gen, który jest odpowiedzialny za rozwój raka płuc pośród osób niepalących. Nie znana jest rola jaką pełni on w ludzkim ustroju. Już inne wcześniejsze badania wykazały natomiast, że może on mieć związek z rozwojem różnych rodzajów nowotworów. Nazwany został GPC5.
• Naukowcy wykazali, że każde 15 wypalonych papierosów powoduje pojawienie się jednej mutacji w organizmie człowieka. Nie każda z nich musi skutkować rozwojem procesu powstawania nowotworu. Jednak warto pamiętać, że wypalając kolejne papierosy, co 15 sztuk oddajemy jeden strzał w grze w rosyjską ruletkę.