Rak żołądka – objawy, leczenie i rokowania

Za sprawą znacznego rozwoju badań diagnostycznych liczba zachorowań na raka żołądka w Polsce ma tendencję spadkową. Pomimo tego corocznie diagnozowane jest około 5 tysięcy nowych zachorowań. Jest to nowotwór, który znacznie częściej dotyka mężczyzn niżeli kobiet. U panów plasuje się na miejscu trzecim pod względem ilości zgonów notowanych w wyniku chorób nowotworowych, zaś u pań na piątym.

Pomimo tego, ze wielu z nas już znacznie chętniej chodzi do lekarza i dba o przeprowadzanie badań profilaktycznych to nowotwory żołądka diagnozuje się stosunkowo późno.

Ma to związek z tym, ze wielu pacjentów unika jak ognia gastroskopii, w czasie której pobiera się wycinek tkanki i możliwe jest stwierdzenie choroby. Jeśli pojawiają się podstawy do wykonania tej procedury najlepiej poddać się jej możliwie jak najszybciej.

Pamiętajmy, że późne wykrycie choroby znacząco zmniejsza skuteczność leczenia. Całkowite wyleczenie pacjenta, u którego stwierdza się zaawansowanego raka żołądka może być wręcz niemożliwe.

Gastroskopia - zdrowy żołądek
Zdrowy żołądek na obrazie z gastroskopii. Źródło – Wikipedia

Wczesne wykrywanie

W wypadku wykrywania raka żołądka sprawdzają się badania obrazowe takie jak:

  • USG,
  • Tomografia komputerowa.

Pomocne będzie również oznaczenie poziomu markerów nowotworowych we krwi. Jeśli u pacjenta jakiekolwiek dolegliwości natury gastrycznej utrzymują się przez czas dłuższy niż dwa tygodnie to stanowi to wskazanie do wykonania gastroskopii.

Przyczyny/ czynniki predysponujące

  • Czynniki środowiskowe,
  • Nieprawidłowe odżywianie (nadużywanie produktów konserwowanych, wędzonych, jak również obficie solonych z zastosowaniem nadmiaru saletry, spożywanie niewielkich ilości warzyw oraz owoców),
  • Palenie tytoniu,
  • Naużywanie alkoholu,
  • Zainfekowanie bakterią Helicobacter pylori,
  • Występowanie stanów przedrakowych,
  • Czynniki genetyczne,
  • Choroby autoimmunologiczne, np. niedokrwistość megaloblastyczna Addisona-Biermera,
  • Polipy błony śluzowej żołądka,
  • Niehigieniczny tryb życia,
  • Grupa krwi A.

Objawy raka żołądka

  • Wzdęcia,
  • Zanik łaknienia,
  • Długotrwałe uczucie pieczenia w żołądku,
  • Nudności,
  • U niektórych osób delikatne bóle brzucha.

Gdy choroba postępuje pojawiają się również inne objawy:

  • Wymioty,
  • Nasilające się bóle brzucha (w nadbrzuszu nad pępkiem, najczęściej nasilają się po posiłku, ustępują zaś gdy pacjent jest na czczo,
  • Niekontrolowana utrata masy ciała,
  • Ogólne osłabienie,
  • Krew w stolcu,
  • Problemy z połykaniem,
  • Uczucie wstrętu do mięsa,
  • Zaburzenia w wydalaniu stolca (ma czarny- smolisty kolor),
  • Anemia,
  • Blada skóra oraz spojówki,
  • Nieuzasadnione chroniczne zmęczenie,
  • Senność,
  • Po posiłku szybkie odczuwanie pełności, odbijanie,
  • Zgaga,
  • Zwracanie pokarmów bezpośrednio po jedzeniu (wymioty występują później),
  • Dysfagia – utrudnienie przechodzenia pokarmu z jamy ustnej przez przełyk do żołądka,
  • Stany podgorączkowe,
  • Nocne poty,
  • Zespoły paraneoplastyczne,
  • Powiększenie wątroby,
  • Wodobrzusze.
Nowotwór żołądka
Rak żołądka widoczny podczas gastroskopii. Źródło – Wikipedia

Stopnie zaawansowania

W przypadku raka żołądka tak jak przy każdym innym nowotworze wyróżniamy 4 stopnie zaawansowania choroby.

Z punktu widzenia skuteczności leczenia najkorzystniejszy jest ten oznaczony nr I, zaś najgorszy IV.

W pierwszym stadium zaawansowania najczęściej istnieje możliwość pełnego wyleczenia, zaś czwarty rokuje najgorzej, gdyż zwykle zajęte są wszystkie okoliczne węzły chłonne oraz istnieją odległe przerzuty.

Rodzaje morfologiczne raka żołądka

Medycyna zna wiele podziałów nowotworów żołądka, jednak najpowszechniej stosuje się trzy z nich : Laurena, WHO oraz Goseki. Pod kontem klinicznym najpowszechniejszy, jak również o największym znaczeniu jest Laurena.

Z jego zastosowaniem wyróżniamy trzy rodzaje nowotworu:

  • Typ jelitowy – stanowi około 60% zachorowań. Jest to rodzaj znacznie częściej dotykający panów. Zwykle do jego rozwoju dochodzi na tle zmian przedrakowych, a jego umiejscowienie jest obwodowe.
  • Typ rozlany – stanowi około 30% zachorowań. Zwykle stwierdza się go u młodszych pacjentów. Wśród czynników predysponujących wymienia się najczęściej uwarunkowania genetyczne, gdyż bywa że występuje w kolejnych pokoleniach. Do rozwoju tego rodzaju nowotworu dochodzi w obrębie niezmienionej błony śluzowej. Jego lokalizacja to w większości przypadków okolica żołądka położona bliżej przełyku.
  • Typ mieszany – stanowi około 10% zachorowań. Od strony klinicznej traktowany jest jednakowo jak typ rozlany.

Klasyfikacja WHO oparta jest na rodzaju komórek z jakich wywodzą się zmiany nowotworowe, wyróżnia ona:

  • gruczolakoraka brodawkowatego,
  • gruczolakoraka cewkowatego,
  • gruczolakoraka o typie poorly cohesive,
  • gruczolakoraka śluzowego,
  • gruczolakoraka mieszanego,
  • raka gruczołowo-płaskonabłonkowego,
  • raka płaskonabłonkowego,
  • raka niezróżnicowanego.

Klasyfikacja Goseki stanowi rozróżnienie nowotworu z uwagi na występowanie struktur gruczołowych oraz ilość śluzu w komórkach:

typ I – nowotwór wyróżnia się niewielką ilością śluzu w komórkach, widoczne dobrze uformowane oraz liczne gruczoły,

typ II – nowotwór wyróżnia się wysoka ilością śluzu w komórkach oraz dobrze uformowanymi gruczołami,

typ III – nowotwór wyróżnia się niewielką ilością śluzu w komórkach oraz słabo uformowanymi gruczołami,

typ IV – nowotwór wyróżnia się wysoką ilością śluzu w komórkach i słabo uformowanymi gruczołami.

Typami lepiej rokującymi dla pacjentów są I oraz III.

Diagnostyka

Dawniej podstawę do stwierdzenia raka żołądka stanowił dokładny wywiad lekarski połączony z wykonaniem zdjęcia RTG żołądka. Obecnie głównym narzędziem diagnostycznym jest gastroskopia. Jest to badanie dość nieprzyjemne.

Pacjent pozostaje przytomny, lekarz wprowadza do jego żołądka elastyczną rurkę, u zakończenia której znajduje się kamera oraz niewielkie urządzenie za pomocą, którego można pobrać fragmenty tkanek w celu przeprowadzenia analizy histopatologicznej.

Za pomocą gastroskopii możliwe jest rozróżnienie choroby nowotworowej od wrzodów żołądka bądź też innych zmian o charakterze łagodnym. Z jej pomocą lokalizuje się również zmiany nowotworowe oraz określa się stopień ich zaawansowania.

Następnie wykonuje się szereg badań, które pomagają dokładnie określić stopień zaawansowania oraz rozległość nowotworu:

  • Endoskop wyposażony w głowicę USG – daje możliwość zbadania żołądka od środka i sprawdzenia jak głęboko zmiany nowotworowe wrosły w jego ściany,
  • Tomografia komputerowa oraz badanie RTG klatki piersiowej – pokazują czy doszło do rozsiania i namnożenia się zmian nowotworowych w obrębie płuc, wątroby, oraz innych narządów,
  • Tomografię komputerową można również wykorzystać aby określić czy doszło do powiększenia węzłów chłonnych co mogłoby być wynikiem iż zajęcia przez komórki raka,
  • Laparoskopia diagnostyczna – w jej trakcie ocenia się czy pojawiły się nacieki w narządach jamy brzusznej oraz pobiera się węzły chłonne do analizy histopatologicznej,
    Wykonuje się również oznaczenie poziomu markerów nowotworowych we krwi.

Leczenie raka żołądka

Obecnie leczenie nowotworów żołądka opiera się na operacjach chirurgicznych, zabiegach chemioterapeutycznych, jak również immunoterapii bądź/i radioterapii. W niektórych przypadkach lekarze decydują się na leczenie skojarzone czyli odpowiednie połączenie wybranych metod zależnie od konkretnego przypadku.

Za najskuteczniejszą metodę leczenia raka żołądka uznaje się chirurgiczne (radykalne) usunięcie nowotworu. Specjalista w czasie operacji usuwa cały nowotwór z zapasem zdrowej tkanki oraz możliwie jak największą ilość okolicznych węzłów chłonnych.

Dla pacjenta najważniejsze będą badania przeprowadzone już po operacji, które potwierdzą czy cała zmiana rakowa została usunięta czy pozostało jakiekolwiek ognisko, które mogłoby predysponować do nieuchronnego nawrotu.

Rodzaj operacji warunkowany jest przez stopień zaawansowania guza oraz jego umiejscowienie. W zależności od tych dwóch elementów leczenie chirurgiczne może polegać na:

  • gastrektomii subtotalnej (niemal całkowitej) – operacja polega na usunięciu ¾ żołądka. Na taki zabieg lekarze decydują się jedynie w sytuacji gdy możliwa jest całkowita resekcja guza bez konieczności usuwania całości żołądka.
  • gastrektomia totalna – zabieg ten wykonywany jest w każdym innym przypadku. Oparty jest na całkowitym usunięciu żołądka.

W czasie operacyjnego usuwania raka żołądka wycinane są również okoliczne węzły chłonne. Materiał pooperacyjny powinien zawierać ich co najmniej 15.

Nie zaleca się usuwania śledziony – wyjątek stanowi sytuacja, gdy stwierdzone zostaje jej naciekanie przez guz. Po zabiegu konieczne jej przywrócenie ciągłości układu pokarmowego, którą uzyskuje się najczęściej poprzez zespolenie przełyku z jelitem.

Leczenie w zależności od stopnia zaawansowania choroby nowotworowej żołądka

  1. Postać wczesna choroby – stosuje się metody leczenia chirurgicznego oraz endoskopowego. Metoda endoskopowa wykorzystywana jest tylko i wyłącznie w placówkach wysoko wyspecjalizowanych i jest bardzo rzadka. Zastosowanie znajduje jedynie w najwcześniejszych stadiach nowotworu żołądka, który nie przekroczył obszaru błony śluzowej, nie występują na nim owrzodzenia i został wysoko zróżnicowany, natomiast jego średnica nie może przekroczyć 2 cm. Wszystkie inne przypadki leczone są z zastosowaniem gastrektomii subtotalnej bądź całkowitej, połączonych z usunięciem okolicznych węzłów chłonnych.
  2. Resekcyjny rak żołądka – zaleca się przeprowadzenie chemioterapii przedoperacyjnej, następnie zabiegu chirurgicznego oraz chemioterapii pooperacyjnej, niekiedy połączonej z radioterapią. W większości przypadków wykonuje się gastrektomię totalną w niektórych wczesnych stadiach zaawansowania choroby możliwa jest subtotalna.
  3. Nie możliwe jest wykonanie operacji ze względu na rozmiar nowotworu – w takiej sytuacji poleca się wykonanie serii zabiegów chemioterapii, których zadaniem jest zmniejszenie ognisk nowotworowych i umożliwienie interwencji chirurgicznej.
  4. Nowotwór rozsiany, odległe przerzuty, zaawansowany miejscowo, nieresekcyjny – Taka diagnoza wiąże się z zastosowaniem metod leczenia paliatywnego. Jego zadaniem jest wydłużenie przeżycia chorego, polepszenie jakości życia jak również ochrona przed nieprzyjemnymi powikłaniami takimi jak niedrożność czy krwawienia. Zastosowanie znajdują metody chirurgiczne, chemio- oraz radioterapia. Jeśli chory jest w dobrym stanie ogólnym, ubytek jego masy ciała jest niewielki oraz nie występują istotne choroby współistniejące to jest odpowiednim pacjentem do zastosowania leczenia chemicznego. Jeżeli chory zostanie zdyskwalifikowany jako kandydat do chemioterapii to stosuje się leczenie objawowe, które opiera się na łagodzeniu dokuczliwych dolegliwości bez jakiegokolwiek wpływu na ich przyczynę. Metody chirurgiczne oraz radioterapia wykorzystywane są w przypadkach niedrożności oraz krwawień.

Po zakończeniu leczenia

Nawet po całkowitym wyleczeniu nowotworu konieczne jest regularne stawianie się na wizyty kontrolne w gabinecie onkologa. W ciągu pierwszych dwóch lat odbywają się one w odstępach 3-6 miesięcy oraz przez następne trzy lata raz na pół roku, w późniejszym okresie życia raz do roku.

Wykonywane są badania obrazowe takie jak RTG klatki piersiowej, USG oraz gastroskopia. Jednak specjaliści uzależniają je od indywidualnych wskazań.

Konieczność wprowadzenia zmian w codziennym odżywianiu uzależniona jest od stopnia zaawansowania nowotworu, tego jakie wystąpiły objawy towarzyszące oraz jakie zastosowano leczenie. Zwykle dopuszczalne jest spożywanie wszystkich pokarmów. Jedynym wskazaniem jest unikanie potraw wzdymających.

Jeśli dokonane zostało całkowite usunięcie żołądka to zwykle koniecznością staje się spożywanie niewielkich potraw za to dużo częściej niż do tej pory np. 6 razy dziennie. Najczęściej nie są wprowadzane specjalne diety, jednak pojawia się konieczność suplementacji witaminy B12 w celu zapobiegania rozwojowi anemii.

Jeśli u chorego nie było możliwości całkowitej resekcji żołądka lub choroba ma charakter uogólniony to żywienie odbywa się metodą dojelitową z zastosowaniem specjalnych mieszanek.

Rokowania

Rokowania uzależnione są od tego jak szybko nowotwór żołądka zostanie zdiagnozowany. Istotny jest tutaj stopień jego zaawansowania histologicznego jak również klinicznego – jak rozlegle i głęboko guz nacieka, występowanie przerzutów w otrzewnej, występowanie przerzutów w węzłach chłonnych czy przerzutów odległych.

  • Około 60% osób, u których diagnozuje się II stopień zaawansowania klinicznego raka żołądka przeżywa 5 lat.
  • Około 30% osób, u których diagnozuje się III stopień zaawansowania klinicznego raka żołądka przeżywa 5 lat.
  • Jeśli zdiagnozowane zostanie wystąpienie przerzutów odległych to przeżycie 5 lat notuje się u około 5% chorych.
  • Jeśli zdiagnozowany zostanie wczesny nowotwór żołądka ograniczony jedynie do błony śluzowej oraz podśluzowej to aż około 90% pacjentów przeżywa 10 lat co jest równoznaczne z całkowitym wyleczeniem.

Profilaktyka

W występowaniu raka żołądka duże znaczenie mają czynniki środowiskowe. Z tego powodu zaleca się zrezygnowanie ze szkodliwych nawyków – palenia papierosów, nadużywania alkoholu czy stosowania niewłaściwej diety. W tej ostatniej kwestii polecane się zwiększenie spożycia warzyw oraz owoców oraz walka z otyłością. W Polsce nie istnieją badania przesiewowe w kierunku tego nowotworu, jednak jeśli jakiekolwiek problemy gastryczne utrzymują się przez czas dłuższy niż dwa tygodnie zaleca się udanie do lekarza i wykonanie badania endoskopowego, które dokładnie uwidoczni specjalistom przyczynę dolegliwości.

Oprócz tego zaleca się zminimalizowanie ryzyka zakażenia Helicobacter pylori a w razie jego wystąpienia poddanie się antybiotykoterapii w celu jego zwalczenia.

W czasie spożywania posiłków nie pijmy dużo wody i innych napojów. Powodują one rozcieńczenie soków żołądkowych przez co środowisko staje się za mało kwaśne, a to z kolei predysponuje do rozwoju stanów zapalnych błony śluzowej żołądka.

Niektórzy specjaliści wskazują iż zastępowanie w diecie węglowodanów białkami zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworu żołądka.

To co wkładamy do ust powinno być zawsze świeże. W żadnym wypadku nie może być nadgniłe czy spleśniałe.

Ciekawostki

  • Rak żołądka jest najczęściej notowanym nowotworem na świecie. Corocznie pojawia się około 900 tysięcy nowych chorych i aż 650 tysięcy śmierci nim wywołanych.
  • Najczęściej chorują osoby mieszkające w Korei, Japonii, Chinach, krajach Ameryki Środkowej oraz Południowej – Kolumbia, Chile oraz Rosji i krajów należących dawniej do ZSRR.
  • Wcześnie wykryty nowotwór żołądka daje aż 90% szans na całkowite wyleczenie. Niestety obecnie w Polsce w tak wczesnym stadium udaje się zdiagnozować jedynie około 5-8% wszystkich przypadków.