Psychika pacjenta onkologicznego, czyli jak depresja utrudnia walkę z rakiem

Występowanie zaburzeń natury depresyjnej u osób ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową nie dziwi. Pomimo znacznego postępu, jaki poczyniła medycyna, ogromnej ilości wyleczonych schorzeń onkologicznych, nowoczesnych terapii i przemianowania niektórych dolegliwości ze śmiertelnych na przewlekłe, społecznie „RAK” nadal uważany jest za diagnozę równoznaczną z wyrokiem, o której się nie rozmawia. I właśnie te czynniki silnie oddziałują na osobę, która po przeprowadzeniu, z pozoru rutynowych badań usłyszy rozpoznanie choroby nowotworowej.

Diagnoza i związane z nią emocje

Większość pacjentów nie posiada bezpośredniego dostępu do terapeuty, rozmowa z rodziną o poważnej chorobie może wydawać się trudna, gdyż zdajemy sobie sprawę, iż dla nich również będzie to ogromne przeżycie. Niektóre osoby wskazują, iż przed zwierzeniami powstrzymuje je odczucie, że staną się ciężarem dla kogoś.

Warto jednak pamiętać, że już na samym początku, po usłyszeniu diagnozy chory potrzebuje wsparcia i rozmowy. Czasem pomoże wyrażenie negatywnych emocji poprzez płacz lub krzyk. Dokładnie, niekiedy w kontrolowany sposób trzeba się wykrzyczeć, aby uwolnić męczące uczucia.

Rozmowa, taka naprawdę szczera z bliską osobą, o tym, jak oboje czują się w zaistniałej sytuacji, jakie towarzyszą im odczucia i obawy, będzie wstępem do wspólnego przejścia przez leczenie i rekonwalescencje, zarówno w lepszych, jak i gorszych chwilach.

Jak tylko jest taka sposobność, pacjent onkologiczny powinien skorzystać ze wsparcia psychologa. Takie regularne spotkania, pomogą zarówno jemu, jak i jego bliskim na kolejnych etapach.

Depresja może pojawić się zarówno na samym początku, jak i później wraz z postępem leczenia lub jego brakiem. Warto dbać o komfort psychiczny chorego i nie dopuścić do rozwoju tej dodatkowej dolegliwości.

Fazy adaptacji do choroby

Nazywane są również bardziej dosadnie fazami umierania. Ich opisy obrazują zachowanie chorych w kolejnych etapach choroby. Na samym początku, zwykle w chwili pojawienia się diagnozy, poza smutkiem i początkiem depresji, dochodzi do zaprzeczenia – chory wypiera chorobę i próbuje przed nią uciec, obudzić się ze złego snu.

Później pojawia się gniew. Może on być ukierunkowany na personel medyczny, rodzinę, a nawet na samego siebie. Chory w ten sposób szuka wyjaśnienia, a właściwie winnego sytuacji, w której się znalazł. Kolejna faza to targowanie się.

Pacjent obiecuje najróżniejsze rzeczy za wyzdrowienie, czasem lekarzom, czasem Bogu lub po prostu wypowiada je w przestrzeń, licząc, że zostaną odpowiednio wysłuchane. Następnie właściwie u każdego pacjenta pojawia się depresja. Może ona przejawiać się już wcześniej, ale teraz przybiera na sile. Osoba chora zdaje sobie sprawę, że jej gniew rozczarowanie czy prośby nie przynoszą efektów, czuje się bezsilna i samotna.

Na sam koniec chory godzi się ze swoją chorobą, akceptuje ją. W przypadku przewlekłych schorzeń przechodzi nad nimi do porządku dziennego, ucząc się funkcjonować i żyć z nimi na co dzień. Jeśli jego nowotwór jest złośliwy i nieuleczalny to staje się spokojny i gotowy na śmierć.

Jak objawia się depresja?

• Chroniczne zmęczenie,
• Brak chęci do życia, radości,
• Obniżona chęć kontaktu z innymi,
• Spadek apetytu,
• Kłopoty ze skoncentrowaniem się,
• Zaburzenia snu.

Co wpływa na emocje pacjentów onkologicznych i może wywoływać u nich zaburzenia depresyjne?

• Przebywanie z innymi chorymi na raka, obserwowanie ich cierpienia, a nawet śmierci,
• Szok pojawiający się w chwili rozpoznania choroby, którą uznaje się za śmiertelne zagrożenie,
• Pojawianie się sprzecznych uczuć – zachodzi konieczność podjęcia leczenia dla uzyskania możliwości wyzdrowienia, jednak równorzędnie występuje strach przed groźnymi skutkami ubocznymi terapii,
• Leczenie onkologiczne – długotrwałe, intensywne i powtarzalne, głównie chemioterapia i radioterapia oraz powodowane przez te procedury skutki uboczne,
• Brak pewności co do wyników leczenia, jakie zostaną osiągnięte, lęk przed cierpieniem i śmiercią,
• Konieczność poniesienia, w niektórych wypadkach, dodatkowych kosztów finansowych lub pozyskania funduszy na zabiegi, które nie są finansowane przez służbę zdrowia,
• Zmiany wyglądu (spadek masy ciała, leczenie),
• Nieustanne poczucie zagrożenia życia, które wzrasta w wyniku obserwowania niekorzystnych efektów u innych osób,
• Stała kontrola do końca życia, nawet jak choroba zostanie wyleczona,
• Po zakończeniu leczenia pojawia się lęk przed nawrotem choroby, jak również problemami ekonomicznymi oraz zawodowymi.
• Brak wsparcia od rodziny,
• Sposób leczenia (odpowiedni dobór leków, jak również warunki, jakie oferuje szpital),
• Niepewność w kwestii rozpoznania,
• Cierpienie, ból fizyczny pojawiające się wraz z rozwojem choroby,
• Brak wsparcia społecznego, ze strony znajomych, przyjaciół czy z pracy,
• Nieprzyjemne uboczne skutki stosowanej terapii,
• Gdy konieczna jest hospitalizacja, chory czuje się odsunięty, odseparowany od przyjaciół i rodziny, samotny,
• Poddawanie się operacjom chirurgicznym jest niezbędne,
• Decyzje w kwestiach ważnych życiowo muszą być przymusowo podejmowane w krótkim czasie,
• Obserwacja cierpienia oraz śmierci w obrębie grupy pacjentów,
• Sposób, w jaki lekarze i pielęgniarki udzielają informacji,
• Utrata celów i dążeń życiowych,
• Znacząca utrata własnej niezależności, zachodzi konieczność całkowitego słuchania zaleceń lekarzy,
• Załamanie ról społecznych,
• Poczucie zagubienia we własnych możliwościach w przyszłości.

Występująca u pacjentów onkologicznych depresja charakteryzuje się różnymi stopniami nasilenia. Niekiedy są to lekkie do opanowania zaburzenia natury lękowo-depresyjnej, innym razem nawet depresje psychotyczne. Nie ma jednoznacznej recepty określającej, u jakiego chorego, jaki rodzaj depresji może wystąpić.

Jest to kwestia niezwykle indywidualna. Jednak warto pamiętać, że stan psychiczny pomaga pacjentowi dążyć do wyleczenia, dlatego niezwykle ważne jest unikanie silnej depresji i możliwie jak najszybsze rozwiązywanie wszelkich problemów.